Feja në syrin e një intelektuali

Jan 22, 2014 Zani i Nalte Studime 0

---

nga Prof. Dr. Bedri Bylyku

Abstrakt

Njeriu intelektual nuk është përcaktuar për të qenë vetëm specialist ose master në punën e tij, por është krijuar i përsosur dhe me udhëheqje për të zgjidhur problemet e kësaj bote kaotike, kryesisht në vendin e tij, duke filluar nga familja, fisi, krahina dhe atdheu ku është lindur dhe do shuhet.

Por njeriu, në kohën e sotme, aktualisht, në shumicën dërrmuese është i okupuar me vetveten dhe për të ardhmen e tij. Për këtë qëllim ai i nënshtrohet obligimeve shoqërore në kuadër të solidaritetit të bashkësisë. Eksperienca konfirmon se me kalimin e kohës ky njeri transformohet në narcis të vetmuar.

Njeriu modern përjetoi dy parime liberaliste, si individualizmin dhe pluralizmin, që u përfshinë natyrshëm në ndërtimin e idesë religjioze. Secili që dëshiron të analizojë ndodhitë ose ngjarjet fetare do të përplaset me një katrahurë të autoritarizmit dhe individualizmit brenda pluralitetit si religjioz, ashtu dhe fraksioneve dhe grupimeve. Sot, për këtë arsye, religjioni në shumë raste është bërë maska e qëndrimeve dhe lëvizjeve jo religjioze. Lëvizjet jo religjioze janë të larmishme. Po ashtu të dhënat shkencore dhe teknologjia nga njëra anë, ato mitologjike tradicionale nga ana tjetër, ja humbën ndjesinë dhe aktualitetin kohor dhe hapësinor, sepse religjioni mund të kuptohet vetëm nëpërmjet religjiozes dhe religjionit, pra subjekti dhe objekti duhet të jenë religjioze, që do të thotë se subjekti duhet ta përjetojë fetaren. Subjekti që nuk është fetar e vret ose e mbyt objektin religjioz të cilin e hulumton.

Diskutimet apologjetike dhe juridike të fesë, janë bërë disiplina që përjetohen sot si përkujtime. Atëherë a duhet njohur esenca e religjionit dhe pse, a, kemi nevojë?

Religjioni ose feja nuk është dije abstrakte, përkundrazi është koncept konkret dhe organik i jetës personale dhe botës përreth. Tradita e Islamit, fenë ose religjionin e konsideron si dhuratë hyjnore. Është mbinatyrore për shkak se burimin e ka në Zotin, është mirëqenëse për shkak se vjen si rezultat i mëshirës hyjnore, që ka për qëllim vendosjen e aleancës me njeriun si krijesë me intelekt, e vetme e krijesës hyjnore; është i lirë për shkak se buron prej lirisë së pakufishme të Zotit dhe është jo e huazuar sepse nuk jepet me qëllim që të kthehet, por me butësi të ngjall besnikërinë, mirësinë dhe dashurinë ndaj Zotit, pra njeriu që pranon para Zotit fenë e Tij karakterizohet nga nënshtrimi absolut ndaj Zotit të madhëruar. Feja i nevojitet njeriut, që ai të zbulojë konceptin e qenësisë personale dhe të historisë botërore, që të mund të ndërlidhë konceptin personal me atë të rendit botëror.

Unë mendoj, -thotë Dostojevski-, se nëpërmjet fesë, nëpërmjet njohjes (gnozis-it) do të mundësohet zbulimi i sekretit të personit tim, do të më bëhet e qartë kush jam unë, prej nga kam ardhur; shpresoj se do të arrij ta kuptoj misterin e botës, me të cilin unë jam lidhur në një mënyrë të drejtpërdrejtë por të pakuptueshme për mua. Nëse nuk e kuptoj dot rendin dhe sistemin ekzistencial të botës, atëherë prezenca ime do të jetë pa kuptim, e dëshpëruar dhe nuk do ta di se për çfarë arsye jetoj.

Vlerësimi për religjionin do të thotë që subjekti të cilit i komunikohet shpallja, sipas Dostojevskit, është një klithmë që diku me zë e diku pa zë dëgjohet në të gjitha traditat fetare. Që nga humanizmi dhe renesanca, fetarët jetojnë brenda një shkëputje vullkanore ndërmjet kulturës dhe traditës, anës shpirtërore dhe religjioze, kulturës dhe modernes, si një paradigmë “sui generis” e botës bashkëkohore.

Kjo disharmoni është përcjellë me kriza të shumta të identitetit që çdo individ dhe grup fetar e ka përjetuar në trajta të ndryshme.

Vendosja e ndërlidhjes së debatit ndërmjet teologjisë ose filozofisë së religjionit dhe si pasojë e ortopraktikës fetare do të paraqesë esencën dhe identifikimin real të fesë në shoqërinë aktuale njerëzore.

Ndërsa nga ana tjetër do të dekontekstualizohet çdo element multiplikativ i identifikimit real të religjionit dhe kështu religjioni do ketë mundësi të japë ndjenjën dhe emocionin fetar, do ketë vendin e vet në kornizat e kulturës botërore.

Duhet nënvizuar fakti se shprehja religjioze nuk është e formuluar sipas shembullit të gjuhës utilitare linguistike, por ajo bën fjalë për një relacion të hapur dhe sistematik ndërmjet ortopraktikës fetare me dukuri hapësinore, kohore, shqisore, përfshirë dije analitike, intelektuale e cila përbën strukturën e zgjedhjes paraprake të përfshirjes së dijes fetare dhe patjetër me përmasa ndjesore transcendentale pa të cilën çdo praktikë dhe intelektualizëm religjioz do të ishte jofetar. Për këtë duhet patjetër që intelektuali të njohë sa më thellë Kur’anin e madhëruar që të ndjekë bazën e sjelljes së homo religjiozisit sipas shpalljes së fundit. Fuqia Krijuese urdhëron: “Me emrin e All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit! Pasha Kohën. Me të vërtetë njeriu është në humbje. Përveç atyre që besojnë dhe bëjnë vepra të mira, i këshillojnë njëri-tjetrit të vërtetën e i këshillojnë njëri-tjetrit durimin.” Kjo sure[1] e Kur’anit sqaron se njeriu me duart e veta e përgatit lumturinë dhe shkatërrimin e tij. Njeriu nuk shpëton prej përgjegjësisë nëse e fajëson kohën, shekullin, hapësirën. Duket e qartë se fisnikëria është në njeriun e ditur e jo në kohën. Për t’u qartësuar mund të shprehemi se egoizmi është në natyrën e njeriut, kështu që në përpjekjen për të përmbushur dëshirat e veta, do t’u bjerë në qafë dëshirave të të tjerëve, pra do të krijojë konflikte. E vetmja disiplinë frenuese është feja. Vetëm kjo siguron harmoninë. Njerëzit që besojnë në mënyrë të vetëdijshme, janë gjithmonë më të virtytshmit. Morali fetar është edhe moral filozofik. Duke pasur parasysh interesat egoiste nuk është e mundur që praktikisht, ndërgjegjja e njeriut të arrijë të dallojë si duhet të keqen nga e mira.

Njeriu nuk shpëton prej përgjegjësisë nëse ja dedikon kohës, shekullit, hapësirës. Disa pretendojnë se edhe morali, ashtu si feja s’është i nevojshëm; mjafton ndërgjegjja e njeriut. Ka pasur shumë intelektualë, sidomos në shekullin e kaluar, por edhe disa shekuj më parë, të cilët për të evituar dekadencën e shoqërisë, sidomos për të evituar luftën midis shteteve pa arsye, ose me pretendime raciste, fetare, ekonomike etj., janë munduar të predikojnë moralin, por kjo tentativë nuk pati sukses, gjë që edhe sot shihet mjaft qartë, që e bardha lexohet e zezë dhe e kundërta. Kjo vërteton se ndërgjegjja e njeriut nuk arrin të dallojë sa duhet të keqen nga e mira, kur njeriu ecën në rrugën e interesave egoiste. E vetmja zgjidhje është, se vetëm feja është ajo që përcakton vlerën e një morali, të mbështetur mbi ndërgjegjen.

Nuk mohohet fakti që njerëz afetarë të jenë të virtytshëm, por edhe edukata e tyre është pasojë e ndikimeve të mjedisit me tradita fetare, të ngulitura në shekuj e të ruajtura prej brezave. Sikur afetarët të rriteshin në mjedise sterile, tek ata nuk do të gjenim asnjë virtyt. Mendoj se lidhjen e fesë me çështjen kombëtare, që po trajtohet me kulturë e transparencë në këtë periudhë, konfirmon për rolin e saj të madh në këtë aspekt edhe për 100 vjeçarin e kaluar të vendit tonë, si dhe hedh poshtë pretendimet e atyre që nën maskën e ruajtjes së interesave të kombit, shpreheshin se gjoja pluralizmi fetar në Shqipëri na qenka një rrezik i madh, prandaj fetë duheshin mënjanuar, kurse Shqipëria është shembulli i kontinentit, ku fetë e ndryshme kuptohen midis tyre dhe se mendojnë për atdhedashuri pa dallim feje, pra fillimisht ne jemi shqiptarë dhe pastaj jemi besimtarë në fetë tona.

Unë si intelektual, me profesion mjek, me ndikim për të besuar nga prindërit dhe me kujtimet e moshës së vogël, u inkuadrova në ambiente besimtarësh të cilët kuptoheshin midis tyre se ishin të papërgatitur, prandaj këto njerëz kishin dëshirë të kontribuonin por në radhë të parë duhet të mësonin, sepse tani pas gati 25 vitesh unë pohoj se më ka ruajtur Zoti i madhëruar sepse qëllimi ka qenë i mirë.

Qëllimi kryesor ishte që të mirëpriteshin të arsimuarit, njerëzit e diplomuar teologë sepse ndihej mungesa e kuadrit për faktin se vetëm në vendin tonë, qeveria moniste i shpalli luftë besimeve fetare, duke shkatërruar institucionet fetare dhe duke persekutuar kuadrot e saj, si në asnjë vend të botës sonë. Kjo ndodhi e tmerrshme, bëri që në Shqipëri të lulëzojë hakmarrja, gjakmarrja, lufta midis njerëzve, që kishin ideale të ndryshme, me një egoizëm malinj, deri aty sa u vunë përballë prindërit me fëmijët, u shtua frika, mosbesimi dhe njerëzit u çoroditën, fëmijët dhe brezi i ri pa dashje u ndikuan mjaft, gjë që mendimet, idealet e tyre u karakterizuan me karakteristikat më të këqija. Kjo u pa nga emigracioni, nga pjesëmarrja në veprime të panjohura më parë si prostitucioni, droga, huliganizmi, rilindja e gjakmarrjes etj.

Për të luftuar këto pasoja, duhet një punë e madhe dhe sidomos nxitja, propaganda, që njerëzit në përgjithësi të lexojnë për Islamin, sepse unë jam i bindur se ai që është i bindur për të mësuar, bëhet me të vërtetë i përsosur dhe merr rrugën e virtytit. Unë gëzoj shumë për mundësitë e krijuara nga Komuniteti Mysliman me botimet nga sektori përkatës dhe nga kuadrot që janë përzgjedhur.

Unë personalisht kam deklaruar gjithmonë se jam mjek dhe nuk jam teolog, por kur mendoj për tolerancën fetare, që me të vërtetë na karakterizon dhe na nderon në botën e kulturuar, ku ne nuk dalloheshim nga besimi sepse festonim së bashku, me vizita, gostira, lidhje martesore të shumta dhe me tarikatet asistonim në përgatitje të ashureve, këmbime me të afërmit, Sulltan Nevruzin, ditën e pranverës, etj. Të gjitha këto festime bëheshin pa shpjegime fetare por do të thosha më tepër si festa tradicionale. Pra aspektet e ndryshme të rrugës islame të jetës synojnë të gjitha së bashku të prodhojnë individin e nderuar dhe moralisht të ndershëm.

Kur Gyleni[2] flet për formimin e studentëve “të dedikuar për të jetuar në përputhje me cilësitë njerëzore dhe vlerat morale”, të cilat “zbukurojnë botën e tyre të jashtme me të gjitha llojet e virtyteve”, ai është duke propozuar një kod etik universal nga këndvështrimi i një myslimani që ka mësuar prej Islamit. Në të njëjtën mënyrë, është e qartë që ai nuk i konsideron virtytet, cilësitë njerëzore dhe vlerat morale të jenë pronë ekskluzive e myslimanëve, ashtu siç studentët jomyslimanë janë të mirëpritur në shkolla dhe nuk është bërë asnjë përpjekje për t’i konvertuar. Nëse Islami është parë si një udhë për përsosjen morale, tasavufi (misticizmi) ose mistika islame mund të konsiderohet si një zhvillim i natyrshëm dhe i pashmangshëm brenda traditës islame. Gyleni mbron tezën që dënimi i sufizmit, dimensioni shpirtëror, është njëlloj si të kundërshtosh vetë besimin islam ose thelbin e Islamit.

Ndër simpoziumet[3] e organizuara, ku kam qenë pjesëmarrës është pranuar se pesë shekujt e parë të Islamit ishin periudha e kërkimeve dhe dijetarëve të shumtë. Po ashtu përgjatë kësaj periudhe kishte një liri shumë të madhe të mendimit, gjë që vërteton se në një atmosferë të tillë mund të lindin dijetarë dhe mendimtarë të mëdhenj.

Intelektualët, që nuk janë njohur me Kur’anin shpesh shprehen për dogmatizmin e Islamit. Por e vërteta është se në Islam nuk ka dogmatizëm, sepse dogmatizëm do të thotë të kopjosh ose të pranosh diçka qorrazi pa i lënë hapësirë mendimit të lirë. Kur’ani nënvizon që të gjithë duhet sipas aftësisë mendore të tyre, ta vlerësojnë, pra mendimi ose vlerësimi është i pavarur. Kjo bazohet, ashtu si ligjet e natyrës, që nuk ndryshojnë kurrë, po ashtu nuk ndryshojnë aspektet kryesore, ose thelbësore të natyrës njerëzore dhe prandaj fetë që i janë adresuar njerëzimit kanë parime të pandryshueshme dhe vlera të përhershme.

Kështu standarde të tilla morale, siç janë sinqeriteti, ndershmëria, dashuria, dhembshuria, respekti për prindërit dhe të moshuarit, ndihma, etj. janë vlera të pranuara botërisht. Po kështu evitimi i alkoolit, kumarit, tradhtisë bashkëshortore, si dhe prostitucioni, vjedhja dhe rrugët e padrejta si korrupsioni aktiv e pasiv janë pranuar përgjithësisht.

Marrja në konsideratë e standardeve dhe vlerave të tilla, duke i kthyer në ligje nuk është dogmatizëm. Por si dhe në gjithë besimet e tjera, ashtu edhe në Islam janë shfaqur disa qëndrime dogmatike, si p.sh. zahirizmi, që u shfaq gjatë periudhës së kalifit të katërt si rezultat i ekstremizmit, që më vonë u bë shkak për vehabizmin. Kjo dukuri vjen ngaqë mendja e njeriut ndryshon dhe e drejta për ta pranuar ose jo varet nga vlerësimi i njerëzve, e mira përqafohet gjithmonë nga shumica.

Ndërsa teokracia dhe tirania në Islam nuk mund të kritikohet sepse në Islam nuk ka hierarki klerikale zyrtare ose një sistem klerikal.

Fundamentalizmi nuk ka asnjë të përbashkët me Islamin, pavarësisht se disa i konsiderojnë lëvizjet Iraniane dhe Saudite si të këtilla. Këto versione të veçanta të këtyre vendeve rrjedhin nga sektet, që i pasojnë. Shumica e myslimanëve nuk i pranojnë ato veprime, prandaj ky është qartësuar, duke e cilësuar si konfuzion konceptual.

Problem me rëndësi për ta shpjeguar është edhe roli i femrës dhe të drejtat e gruas. Kur’ani dhe parimet kur’anore nuk i trajtojnë burrin dhe gruan si krijesa të veçuara. Ndërsa në botën perëndimore, për arsye të koncepteve, që kanë predominuar njerëzit, e shohin çështjen nga ekstremet dhe në këtë mënyrë prishin mirëkuptimin ose balancën. Në fakt duhet konsideruar se gruaja dhe burri duhet të jenë si dy pamje të një të vërtete, pavarësisht se ata kanë ndryshime fizike dhe psikologjike. Por në rast se do jepet mendimi për të drejtat e femrës, ato nuk do vlerësohen njëlloj në rast se nuk mendohet edhe për burrin. Shumë herë, koncepti i meshkujve për femrën, është shkaku kryesor i dis-harmonisë së çiftit, për arsye se mashkulli shpesh herë nga tradita vlerësohet, duke i dhënë kompetenca të shumta për të vendosur pothuajse për të gjitha problemet e jetesës. Por në shoqëritë Islame duhet të dallohet fakti që, Islami ka bërë ndryshime tradicionale, ose është ndikuar nga ligjet e shoqërive joislame. Në atmosferën sociale të shoqërive islame ku Islami nuk është njollosur, femrat myslimane janë plotësisht pjesëmarrëse në jetën e përditshme. Kështu gjatë periudhës së parë të Islamit, bashkëshortja e Profetit (a.s.), Aishja (r.a.), udhëhoqi ushtri. Ajo ishte dijetare fetare dhe e vështronte çdo njeri me respekt dhe debatonte sipas problemeve me krerët e shoqërisë. Femrat faleshin në xhami së bashku me meshkujt. Sot p.sh. kjo traditë ruhet në Qabe dhe në xhamitë e Xhakartës, por nuk shihet në vende të tjera islame (në të cilat vendfalja e grave është në mahfil, që ndodhet në katin e dytë të xhamive). Kjo paraqitje nuk ka rëndësi por duhet kuptuar shkaku, ose arsyeja, sepse Kur’ani e sheh çdo individ, si një tip më vete në krahasim me tipat e tjerë, pra i rëndësishëm është burimi i ndjenjave dhe burimi i edukimit për këto paraqitje, më qartë çdo njeri ka mendjen e tij dhe interpretimi është personal dhe demokratik.

Kuptohet kur këto individë përkrahen për të mirën e kësaj paraqitje dhe është në të mirë të jetës shoqërore, kuptohet që këto individë do bashkohen dhe nuk do t’i bëjnë ndikim për keq anëtarëve të tjerë të shoqërisë.

Pra ky parim, që nuk i shfrytëzojnë të drejtat dhe liritë e tyre për të dëmtuar të tjerët, por shohin interesin e të tjerëve me ndërgjegje njëlloj si interesin personal, duhet të përkrahet e të zhvillohet individualisht. Përndryshe ata që veprojnë ndryshe, duke parë vetëm interesin personal, e duke dëmtuar të tjerët do të gjykohen si shtypës dhe të shtypur, mizorë dhe viktima të mizorisë. Ky veprim, që bazohet në shprehjen “bëj si të them unë dhe mos shiko se ç’bëj unë” është fatkeqësisht prezent në shumë vende e sidomos mes politikanëve, që kërkojnë votat gjatë zgjedhjeve.

Karakteristika e njerëzores ose humanizmi në besimin tonë, është dashuria, ose trëndafili i zemrës, që kurrë nuk vyshket dhe e shprehur më konkretisht, dashuria është muzika më magjike dhe më e bukur që të qetëson mendjen. Lidhja e fortë e anëtarëve të familjes, e shoqërisë dhe popullit është për shkak të dashurisë, prandaj çdo njeri duhet të ofrojë ndihmën e vërtetë dhe mbështetjen për të tjerët në respekt të dashurisë, që gjendet në thelbin e ekzistencës, si një ligj natyror.

Profeti ynë (a.s.) thotë: “Ndihmoni vëllain tuaj nëse ai është një shtypës ose viktimë … Ju mund ta ndihmoni shtypësin nëse bëni të mundur që ai të ndalojë shtypjen ndaj të tjerëve”. Është e mundur të tregohet mëshirë për një tiran nëse ai ndalon veprimet e padrejta.

Shumë intelektualë vendas ose të shteteve të ndryshme, kur informohen për ngjarje terroriste nga media ose TV, gjithmonë ngrenë dyshime se ekzekutuesit e këtyre akteve vijnë nga radhët tona dhe me të drejtë ne myslimanët duhet të alarmohemi dhe duhet përgjigjur, sepse më e pakta që mund të themi është se “Islami nuk njihet nga të gjithë”.

Në të vërtetë, në Islamin e predikuar nga Kur’ani, terrori nuk ekziston dhe terrorizmi, vrasja dënohet shumë ashpër, por duhet kuptuar dhe duhet bërë dallimi midis Islamit si besim dhe besimtarit ose myslimanit, sepse myslimani i vërtetë, i cili është i sinqertë në besim dhe praktikë duhet veçuar nga myslimani hipokrit, i cili paraqitet por nuk vepron si i tillë.[4]

Prandaj Islami nuk ka asnjë lidhje qoftë fetare, qoftë praktike me terrorizmin. Asnjë mysliman i vërtetë nuk duhet të vrasë një krijesë njerëzore, asnjë mysliman nuk duhet të vetëvritet sepse Islami nuk e pranon terrorin. Në Islam, vrasja e një njeriu është një akt i barabartë, për nga rëndësia, me mosbesimin.

Por sot Islami, si dhe për probleme të tjera nuk është kuptuar saktë. Islami gjithmonë ka respektuar idetë e ndryshme dhe kjo duhet kuptuar për të pasur një vlerësim të saktë.

Me keqardhje po them që, në vendet ku jetojnë myslimanët, disa udhëheqës fetarë dhe myslimanë mynafikë (hipokritë) nuk kanë armë tjetër në duar veç interpretimit fundamentalist të tyre për Islamin. Këto shfrytëzojnë këto luftëra me incidente për interesat e tyre. Nga Islami këto metoda kundërshtohen me forcë dhe dënohen, sepse për arritjen e besimit nuk duhet të përdoren asnjëherë metoda të rreme.

Islami dhe myslimanët e vërtetë janë të ndërgjegjshëm se pëlqimi i Zotit nuk mund të fitohet duke vrarë njerëz. Në vazhdim rregullat e Islamit janë të qarta; individët nuk mund të shpallin luftë, po ashtu një organizatë ose grupim nuk mund të deklarojnë luftë sepse lufta shpallet nga shteti. Ndryshe ky është një akt terrori. Lufta që bëhet nga dëshira personale të disa njerëzve kuptohet që realizohet nga njerëz të korruptuar, ose banditë. Kjo është kundër frymës së Islamit. Normat e paqes dhe të luftës në Islam janë parashtruar qartë.

Nëse kjo është kundër Islamit, atëherë pse bota Islame nuk i përgjigjet? Përvoja e besimtarëve në këtë botë, pavarësisht kontinenteve shprehen se në botën e sotme ka vende ku jetojnë myslimanë dhe se realisht një botë Islame nuk ekziston. Në disa vende ka më shumë myslimanë dhe në disa të tjera më pak. Myslimanët e kanë ristrukturuar traditën Islame në përputhje me idetë e tyre. Për shembull, gjatë muajit të madhëruar të Ramazanit rrugët dhe pemët anash tyre zbukurohen si ato të vendeve të krishtera gjatë Pashkëve (si Dubai dhe Athina), ose p.sh. nuk lejohet ngrënia gjatë ditës në vende të hapura etj. ose nuk tregtohen pije alkoolike. Nga këto dhe shumë të dhëna të tjera rezulton se Islami është një mënyrë jetese dhe një kulturë, që nuk ndiqet vetëm si një besim. Myslimanët në vende të ndryshme e kanë strukturuar traditën Islame në përputhje me idetë e tyre.

Kushti i domosdoshëm në Islam është besimi “i vërtetë” dhe jeta në përputhje me të, prandaj myslimanët duhet të marrin përgjegjësi të natyrshme në Islam. Dihet që shoqëri me koncept filozofik të këtillë në vendet Islame nuk ekziston. Në këto pozita nuk ka probabilitet për të kontribuar tamam për ekuilibrin e botës në të ardhmen e afërt. Nuk është diskutuar nga organizatorët ose drejtuesit për këtë vizion dhe pavarësisht se nuk mund të mohohet, një ndriçim, që duket në ditët e sotme.

Ne këtë fenomen e shohim nëpër konferenca, tek drejtuesit, ose nga parlamentet e tyre me anë të TV. Për çështje serioze e të rëndësishme ka vizione dhe dis-harmoni mjaft të qarta.

Myslimanët, pra, me këtë status nuk mund të zgjidhin as problemet e tyre dhe as të botës. Ndoshta mund ta arrijnë këtë gjë në të ardhmen.

Arsyet apo shkaqet e kësaj gjendjeje janë me sa duket, ngaqë nuk janë të bashkuar dhe nuk përbëjnë botën Islame, pra sot Islami është individual.

Myslimanët duke qenë në vende ose shtete të ndryshme janë të ndarë nga njëri tjetri. Në këtë pozitë çdo mysliman, ose drejtues i një shteti ndjek rrugën apo vijën e bashkëpunimit sipas interesit të vendit ose interesit personal.

Kuptohet që kjo mënyrë jetese në “Islam” nuk jep rezultat për të qenë në pozita të avancuara, ose pararojë për të zgjidhur problemet e përbashkëta, p.sh. për problemet e teknologjisë moderne, për ta kuptuar universin më mirë në përputhje me Kur’anin, për ta interpretuar të ardhmen dhe për të krijuar projekte dhe për t’i konkretizuar vendit të ardhmen. Pra aktualisht këto vende importojnë aparatura me teknologji të lartë nga vendet e tjera, duke pasur burime financiare nga pasuritë nëntokësore, që nuk janë të përjetshme. Impakti rezulton se duke mos pasur një bashkim me mirëkuptim, gjithsecili vepron individualisht dhe kjo lloj demokracie, ku çdo mysliman ose disa myslimanë kanë bindjet e tyre personale, dëshmon se nuk ka konceptim Islam të mbështetur me besimin në Kur’an dhe i testuar nga studiues të kualifikuar në mënyrë të përsëritur. Pra përgjigja më e drejtë, mund të deklarohet që sot është mbizotëruese një kulturë myslimane se sa një kulturë islame.

Për vendin tonë, kuptohet që vendi ynë me shumicë myslimane, me tolerancë fetare për t’u marrë shembull, ka devijuar në pikëpamjet elementare; tani emrat e të lindurve këto dekada s’janë myslimanë, zakonet për t’u zbatuar si synetllëku, larja e xhenazes, falja e xhenazes etj., nuk po respektohen, po ashtu mungesa e ndihmës për njerëzit në nevojë, të moshës së tretë, ose në raste fatkeqësish nuk ekzistojnë për arsye se “zekati” nuk zbatohet, etj.. Këto dëshmojnë që edhe ne duhet të alarmohemi, pavarësisht arritjeve që kemi në krahasim me kohën e monizmit.

Dhe sigurisht, të gjitha këto kanë nevojë për rishikim dhe rinovim nga njerëzit e edukuar në fushat e tyre, sipas rregullave përkatëse.

Mungesa e edukimit për besim gjithëpërfshirës të popullsisë myslimane, ka qenë e theksuar në kohën e monizmit, por është e pamjaftueshme edhe në kohën e sotme, ku ka influencuar ose ka dhe shtrirje apo dimensione të tjera.

Aktualisht nga të dhënat e medias së shkruar dhe asaj elektronike jepen të dhëna për vrasje brenda familjes, përdorim droge, rrëmbime njerëzish për qëllim trafikimi, prostitucion, korrupsion, gjakmarrje etj., të cilat nuk kanë ekzistuar thuajse plotësisht ose kanë qenë të rastësishme, por sigurisht kanë ardhur edhe si pasojë se këto njerëz e kanë mohuar besimin dhe si pasojë e përvojës botërore, këto shtohen ose forcohen në mënyrë të atillë që rrezikojnë sigurinë e njeriut dhe në këto kondita duhet shtuar më shumë ndikimi i edukatës për probleme sociale, që të evitohet organizimi i njerëzve keqbërës ose terroristë.

Sot fatkeqësish, merren si shembull i terrorizmit, në shumë vende të botës, njerëz që flijohen për të vrarë të tjerë, madje dhe më keq që vrasin dhe njerëz të pafajshëm, përfshirë të gjitha moshat. Kështu është i njohur krimi monstruoz i Usama bin Ladenit. Ky bandit jo vetëm që ka nxirë pamjen e ndritur të Islamit, por ka krijuar dhe figurën më të njollosur të myslimanit; pavarësisht se ky bandit ka zëvendësuar logjikën islame me ndjenjat dhe dëshirat e tij, sepse ai me bashkëpunëtorët e tij, si dhe edukatorët e tij, janë përgjegjës për këtë kriminel dhe bashkëpunëtorët. Prandaj duhet luftuar koncepti ekstrem, si dhe duhet të predominojë sqarimi që njeriu i tillë dënohet dhe si përcaktohet sipas Kur’anit vendi në xhehenem (ferr) përjetësisht. Çdo krim, sidomos i këtij lloji, duhet shfrytëzuar për të nxjerrë në pah sidomos të njerëzve, që nuk e njohin Islamin, se këto individë mostra nuk kanë asgjë të përbashkët me Islamin dhe se këto mund të quhen kriminelë të njerëzimit dhe duhet të izolohen përjetësisht. Nga e keqja njeriu duhet të preokupohet për të gjetur shkakun në mënyrë që këto dukuri anormale të kurohen.

Të gjithë ata janë fëmijët tanë, por pse disa prej tyre marrin rrugë të shtrembër? Pse ka nga ata që rebelohen kundër vlerave njerëzore? Këta të gjithë janë rritur në mes nesh, kjo dëshmon se mënyra e sistemit edukativ ka mangësi dhe për këtë arsye, në mënyrë që këto dobësi të eliminohen duhet të studiohen shkaqet për t’i eliminuar.

Më qartë nuk ka qenë i mirë edukimi në të gjitha hallkat e tij dhe duke mos i dhënë prioritetin e duhur disa gjenerata kanë humbur, disa të tjerë janë rrënuar dhe shkatërruar. Rinia e pakënaqur ka humbur perspektivën, papunësia nga ana tjetër bën që këta abuzohen, manipulohen, drogohen dhe shfrytëzohen me pretekstin e disa idealeve deri edhe si vrasës. Kështu që formohen grupe terroriste, duke etiketuar veprimet ndryshe. Në emër të këtyre “idealeve” të çmendura shumë njerëz janë vrarë për të larë hesapet. Nuk duhet menduar se akoma nuk jemi keq, sepse numri ose shpeshtësia nuk është e lartë, sepse ky koncept është i gabuar dhe nuk duhet që shoqëria ta pranojë këtë si pjesë të jetës sonë të përditshme. Kjo situatë mund të ishte evituar me anë të edukimit, por edhe me ligjet dhe rregullat e shtetit, që duhet të zbatohen.

Por kryesore mendojmë se është që e vërteta duhet mësuar menjëherë. Për myslimanët duhet bërë e qartë se ata nuk mund të jenë terroristë, por duhen qartësuar dhe ta kuptojnë që bërja keq nuk vlerësohet e madhe apo e vogël, por për këtë paguhet në këtë botë si dhe në botën tjetër.

Kur’ani i Madhëruar thotë që: “…vrasja e një njeriu është e njëjtë me vrasjen e të gjithë njerëzve”. Nëse ky është një parim themelor i fesë islame, ai duhet të mësohet në shkollë ose nga familja.

Si konkluzion për sa është shkruar, rezulton se shkenca mund të gjejë themele të fuqishme e të sigurta te Islami, si religjion që nuk ka prirje për kundërshtim, që nuk i ngre prita arsyes, nuk e kufizon imagjinatën e njerëzve e nuk ka nevojë për martirë, idhuj, mistere e sofistikime metafizike, por vetëm për pajtim e harmoni midis religjionit dhe arsyes.

Çdo kurs tjetër mund ta shmangë shkencën e teknologjinë drejt ateizmit dhe materializmit, gjë që tashmë është realitet i kohëve moderne dhe zhveshja e mëtejshme nga vlerat morale e spirituale mbjell instrumentet e shkatërrimit që fuqizojnë faktorët e vetasgjësimit.

Përfundimisht dua të theksoj se, dija shkencore pa fe shpie në ateizëm e agnosticizëm, kurse dija fetare pa ndriçim intelektual të mendjes shpie në fanatizëm, prapambetje, degradim e inferioritet.

---