Komunikimi përmes objekteve të kultit Islam II

May 29, 2014 Zani i Nalte Shkenca Komunikimi 0

---

KOMUNIKIMI METAFIZIK DHE AI VERBAL

Ferit Lika

 

1.    E Premtja, simbolika dhe komunikimi

Rituali fetar përbëhet nga veprime simbolike që pasqyron domethënie fetare. Përderisa besimi përfaqëson aspektin njohës të fesë, rituali përfaqëson zbatimin e kuptimit fetar. Besimi dhe ritualet gërshetohen ngushtë mes vete. Besimi grupit fetar i jep kuptim ritualit dhe i trajtëson performancat e tij. Kryerja e ritualit e forcon dhe e rikonfirmon besimin e grupit. Rituali ndihmon në gjallërimin bindjeve fetare. Përmes ritualit, grupi në mënyrë kolektive i përkujton kuptimet e përbashkëta dhe e ringjall ndërgjegjen për vetveten. Grupi e ripërtërin entuziazmin dhe ndjenjën e unitetit, ndërsa individët identifikohen me grupin dhe synimet e tij.[1]

1.1 E Premtja/Xhumaja

Termi “xhami”, që përdoret për çdo vend falje myslimane, rrjedh nga fjala arabe, mesxhid, që ka kuptimin “vend përmbysjeje”, çka tregon tërthorazi se lutja kanonike në islam përfshin veprime apo gjendje të caktuara fizike,[2] veprime të cilat përfaqësohen nga namazi (rituali i faljes), 5 herë në ditë dhe një herë në javë në grup. Namazi i xhumasë është, rituali i përjavshëm i faljes në xhami të premteve në kohën e drekës dhe pasohet nga një ligjëratë (hutbe) që paraqitet nga një foltore (minber), nga një predikues (hatib).

Në këndvështrimin sociologjik, feja përfaqëson një lidhje të fortë mes individit dhe grupit më të gjerë shoqëror. Këta faktorë përbëjnë bazën e bashkimit dhe janë shprehje e kuptimeve kolektive. E premtja për myslimanët, e njohur ndryshe xhuma (nga arabishtja, që do të thotë dita e tubimit) është një ditë lutjesh të përbashkëta. Myslimanët janë të urdhëruar që faljen e drekës ditën e premte ta falin së bashku në xhami.[3] Falja e ditës së xhuma ndryshon nga falja në një ditë të zakonshme. Atë ditë imami mban hutbe (ligjëratë) nga minberi. Ai zgjedh një temë të ligjëratës së tij probleme nga fusha e fesë ose nga fusha të tjera shpirtërore e shoqërore. Dita xhumasë konsiderohet kongresi javor i myslimanëve.[4]

Xhumaja ka kuptime të tilla si mbledhje, grumbullim në një vend dhe formimin e një bashkimi dhe uniteti. Ka mendime që duhet të falet në një pikë, por ka mendime që duhet të falet në disa pika vende xhami.

“Ne (myslimanët), ashtu siç e ndajmë 24 orëshin në ditë-natë në pesë pjesë duke e ndriçuar dhe zbukuruar në çdo pjesë me namaz, edhe javën e kufizojmë me xhumanë duke i dhënë një formë të caktuar, dritë dhe bukuri shpirtërore. Ne e rregullojmë orën javore sipas xhumasë dhe, kur vjen ai çast, drejtohemi me të gjithë zemrën dhe shpirtin kah Zoti ynë, sepse dita e xhuma është dita më e çmuar mes ditëve që ka krijuar Zoti.”[5] Njerëzit pasi falin namaz gjashtë ditë me radhë ngjiten në një ditë të caktuar gjer në një pikë të caktuar për të marrë shpërblim, dhe atë ditë, prehri i atyre që ia kanë dhënë zemrën Zotit, mbushet plot e përplot me margaritarë. Prandaj themi se xhumaja është, në përfundim të një udhëtimi javor, shprehje e arritjes në një lartësi të caktuar për të marrë nga Zoti gjëra të caktuara.

Xhumaja nuk është një adhurim personal dhe individual, por kthimi kolektivisht kah Zoti. Nëpërmjet këtij rituali, njerëzit grumbuj grumbuj mblidhen pranë faltoreve, duke i paraqitur falënderimet ndaj Krijuesit si xhemat (bashkësi). Në këtë namaz ekziston një orë e veçantë që lutja e besimtarit i pranohet “në të është një orë e veçantë; po qe se një rob mysliman përkon me atë orë, duke qenë në namaz, Allahu ia jep patjetër atë që kërkon prej Tij.”[6]  Pikërisht kjo është ajo çka i komunikon çdo javë besimtarëve kjo ditë e shenjtë.

 

2.    Ezani/Thirrja

Ezani është thirrja që bëhet nga myezini në xhami për të njoftuar besimtarët për hyrjen e kohës së faljes dhe për t’i ftuar ata në kryerjen e ritualit të faljes. Ezan (arabisht adhan) nga aspekti gjuhësor do të thotë: “kumtim, informim”, kurse ikamet do të thotë: “ngritje për namaz”. Fjala muezin (arabisht, mu’edh-dhin) do të thotë: “njeriu apo personi i cili e thërret ezanin dhe ikametin”. Thirrja e ezanit dhe ikameti për namazet e detyruara (farz) buron nga Kur’ani dhe suneti i profetit Muhamed (a.s.).

Meqë të gjitha vendet ku jetojnë myslimanët dallojnë nga njëra-tjetra nga aspekti kohor, nuk ka asnjë orë apo çast të njëzetekatërorëshit që në rruzullin tokësor të mos thirret ezani nga minaret e botës islame dhe të mos bëhet ikameti nëpër xhamitë madhështore, e kjo do të thotë edhe të mos falet namaz.

Në momentin kur këndohet ezani përmes së cilit tregohet ekzistenca e një Zoti të vetëm, Muhamedit si i dërguari i Tij dhe thirrja për namaz, besimtari këndon (në heshtje) një lutje, ku madhëron Zotin dhe i dërgon salavate Profetit. Në thelb ky është një lloj komunikimi, që realizohet mes muezinit dhe besimtarit dhe besimtarit me Krijuesin. Muezini thërret, besimtari përgjigjet, fjalët e muezinit bëjnë që besimtari të vendosë lidhjen e tij me Krijuesin.

Ky zë është ura që lidh dy botët tona, botën materiale me atë shpirtërore, me besimin, që është “gurra e cila ia bën të këndshme jetën njeriut dhe i jep atij shpresa për lumturi. Ai që është larg kësaj gurre është fatmjerë dhe sikur t’i zotërojë të gjitha mjetet materiale, qe i duhen në këtë jetë; ai është i mjerë se i mungojnë ndjenjat larta morale, të cilat do ta bënin të lumtur. Në këtë jetë ai nuk ndien ndonjë gëzim shpirtëror dhe kur gjatë shtegut të jetës e trondit ndonjë kob, nuk i gjen vetes tjetër ngushëllim ose rrugë shpëtimi…”[7]

Duke u çliruar nga prangat e hapësirës, kohës, materies, fizikalitetit dhe interesit vetjak është rruga e pozicionimit të vetes në nivelin e zemrës dhe të shpirtit, në këtë moment njeriu bëhet një trup i vetëm zemër-shpirt-trup fizik dhe me këtë unitet dhe forcë që buron prej tij, kapërcen kufizimet e materialitetit dhe të menduarit e të vepruarit në mënyrë të rëndomtë, pa një qëllim.

3.    Komunikimi përmes Hutbes

Mjaft studiues mendojnë se komunikimi verbal ka qenë dhe është mjaft i përshtatshëm për diskutimin e çështjeve publike, në mikromjedise dhe makromjedise shoqërore.[8] Prindërit në komunikimet me fëmijët në mjediset familjare, mësuesit e pedagogët në komunikimet përkatëse me nxënësit dhe studentët në klasa ose auditore, nëpunësit e të gjitha niveleve në bashkëpunimet e shumëllojshme zyrtare me njëri tjetrin, udhëheqësit politikë, shoqërore e shpirtëror në komunikimet me pasusit ose simpatizantët në mjedise të gjera publike, parashtrojnë dhe diskutojnë çështje të ndryshme, sidomos ato më të rëndësishmet me anë të fjalës së folur dhe të shkruar. Kështu komunikimi verbal ka një profil publik më të spikatur.[9]

Një komunikim i tillë realizohet më së miri nëpër objektet e kultit, veçanërisht atij islam. Pothuajse çdo ditë nëpër xhami në orare të caktuara zhvillohen biseda, diskutime, orë mësimi mbi çështjet e fesë dhe ato sociale e shoqërore të para në prizmin fetar e jo vetëm. Ndërsa një shembull i suksesshëm i komunikimit verbal është edhe dita e premte (xhuma) Shumica e mesazheve që përcillen këtë ditë verbalisht nëpërmjet fjalëve me fillim dhe mbarim të përcaktuar qartë.

3.1. Hutbeja e së premtes

Hutbeja (ligjërata e imamit) është një prej kushteve të vlefshmërisë së namazit të xhumasë. Hutbe do të thotë t’i flasësh ose t’i thuash dikujt disa gjëra, shkurt, është një lloj ligjëratë që mbahet përpara një auditori të caktuar. Përmes saj, një ditë në javë, besimtarët e mbledhur në një mjedis, sqarohen kryesisht për çështjet fetare, por edhe për çështje të tjera që do t’ua lehtësonin jetën dhe do t’ua përmirësonin marrëdhëniet. Në parim hutbeja është menduar për realizimin e këtij qëllimi, (nga shkollat juridike islame – Hanefi, Shafi, Maliki, Hambeli), prandaj mbahet në një gjuhë të kuptueshme për xhematin.[10] Hutbeja është një metode për predikimin e fesë dhe rregullave të saj kanonike, por edhe një mundësi për të vënë në dukje probleme të ndryshme shoqërore e për të dhënë zgjidhjen për to. Ky lloj predikimi është zhvilluar nga Profeti Muhamed (a.s.), si dhe këshillohet edhe në Librin e Shenjtë, Kur’an “Vazhdo të këshillosh, sepse këshilla u bën dobi besimtarëve” (Kur’an, 51/55)

Që katërmbëdhjetë shekuj më parë e deri më sot predikuesit, ligjëruesit vazhdojnë këtë detyrë të këshillimit përmes vazëve (ligjëratë në xhami përpara se të fillojë namazi i xhumasë) dhe hutbeve të premteve. Predikuesit mund të jenë profesorë të shquar, akademikë, studiues, hoxhallarë, imamë, vaizë, njerëz të thjeshtë, por kushti i vetëm është që të ketë njohuri të thella rreth fesë dhe rreth asaj çka do të flasin. “Ata janë të rinj e të moshuar, që predikojnë para xhematit me stil e metoda të përzgjedhura. Xhemati mbetet i kënaqur kur ka përpara ligjërues të aftë, të cilët me fjalën e tyre dinë të prekin mendjet dhe zemrat e besimtarëve.”[11] Detyra e ligjëruesit nuk është e lehtë, pasi ai predikon para një xhemati heterogjen. Ai ka përpara mosha të ndryshme, individë me arsimim e formim kulturor të ndryshëm. Nga fëmijë të moshës së adoleshencës, të rinj, të rritur e me moshë madhore. Xhemati në përbërjen e tij ka të tëra klasat e shtresat shoqërore ku mund të përmendim mësues, inxhinierë, doktorë, sociologë, filozofë, shtetarë, politikanë, punëtorë, tregtarë, biznesmenë etj. I përmendëm këto fakte për të kuptuar mirë se një predikues duhet të jetë mbi tërë mësuesit, edukatorët e pedagogët.[12]

Vaizi, ose hatibi përmes hutbes mundohet që të shpalosë kapacitetin e fesë për t’i dhënë kuptim jetës së njeriut. Kuptimi ka të bëjë me interpretimin e situatave dhe ngjarjeve në një kornizë më të gjerë të referimit.

3.2. Metodologjia e predikuesit

Xhamitë mbushen përplot me kërkuesit e të vërtetës dhe të eturit për fjalë të mirë.

Një person që mban hutbe, duhet të jetë i aftë të tërheqë vëmendjen e besimtarëve që ndodhen në atë xhami edhe pse dëgjimi me vëmendje i hutbes është një detyrim i fesë islame, truri i njeriut nuk është në gjendje të jetë shumë i përqendruar për një kohë të gjatë pa shkëputje, për këtë arsye ligjërimi duhet të jetë i shkurtër, i qartë dhe konciz. Ai (predikuesi) duhet të ketë parasysh se po u flet mendjeve dhe zemrave njëkohësisht. Fjala e tij është e mbushur me argumente bindëse dhe të thëna ëmbëlsisht, lehtësisht të pranueshme nga gjithsecili. Predikuesi lexon citate Kur’anore dhe i ndërlidh ngushtë ato me aktualen e njerëzve, komenton citatet Kur’anore në mënyrë të lehtë dhe të thjesht, pa u përmbytur në përmendje të mendimeve, pastaj sqaron si duhen zbatuar mësimet dhe kuptimet e tyre.[13]Ai hulumton në çështjet bashkëkohore, zbërthen problemet dhe ofron zgjedhje të mundshme dhe të duhura. Ai drejton njerëzit kah puna, më shumë se çdo gjë njerëzit kanë nevojë për dikë që i drejton ata drejt asaj se çfarë të bëjnë e si ta bëjnë. Profeti Muhamed (a.s.), ai i cili është shembull për gjithçka dhe për çdo gjë, i fitonte zemrat e njerëzve me buzëqeshje. Në fytyrën e predikuesit rrezaton urtësi, butësi, inteligjencë dhe ëmbëlsi. Ai rrezaton shpresë.

Njerëzit sot, në veçanti rinia, kërkon që t’i kuptosh ëndrrat e tyre, të flasësh me gjuhën e tyre, të dëgjosh kërkesat e tyre, t’i pranosh dëshirat e tyre, t’ua hijeshosh të mirën, t’u lehtësosh rrugën dhe tu kujtosh atyre mëshirën e Zotit dhe paralajmëron për gjynahe. Rinisë duhet t’i nxjerrësh të mirën e fshehur në shpirtrat e tyre që të shndërrohet në punë nxitëse dhe zhvilluese për shoqërinë. Njerëzit sot kërkojnë predikuesin i cili e thotë të vërtetën edhe nëse ajo është e ithët. Ata dëshirojnë të flitet për jetesën e tyre, punët e tyre në detaje, të mendohet me ta për zgjidhjen e problemeve dhe të sugjerohen mënyra për reforma. Predikuesi sot përmbledh dhe shkurton fjalimin e tij, përqendrohet vetëm në një temë në fjalim e tij, sajon një parathënie të shkurtër dhe e përfundon fjalimin e tij me shpresë dhe optimizëm. U kujton njerëzve forcën e tyre të fshehtë, si dhe potencialin e tyre të madhe, dhe detyrat e obliguara për ndryshimin e vendeve të tyre dhe shoqërisë së tyre. Mëson njerëzit se e mira e së mirës është që secili prej nesh ta kryej detyrën e tij dhe u tregon se si ta kryejnë këtë detyrë.

Predikuesi mëson dashurinë për Allahun, natyrën, jetën, vdekjen, për njerëzit. Besimtari i do njerëzi pasi i sheh ata si vëllezërit e tij, pasi ata kanë të gjithë një qëllim të përbashkët, jeta e përhershme dhe begatitë e saj, dhe kur njerëzit kanë të njëjtin qëllim mes tyre nuk ka smirë e inat, por vetëm paqe e harmoni. “Shoqëria që ngrihet me persona të cilët gëzojnë qetësi dhe siguri, kënaqësi dhe shpresë, si dhe dashuri e respekt, është pikërisht shoqëria e cila e çan rrugën e saj drejt suksesit, lumturisë dhe qëndrueshmërisë.”[14]

4.    Metafizika e Namazit

Njeriu është qenie e dyzuar, me dy jetë: një jetë është ajo tokësore, trupore dhe një jetë tjetër ajo morale shpirtërore. Ndryshe, njeriu është zotërues i një orientimi shpirtëror e moral në emër të shpirtit dhe të një orientimi tjetër jetësor e moral në emër të trupit.[15] Në asnjërin nga këto dy orientime njeriu nuk i merr njoftimet prej natyrës. Njeriu duhet të përdorë me kujdes mendimin e tij të përqendruar qoftë në shkallën më të ulët, që ai të kryejë sistemimin e punëve të jetës dhe të administrojë ato në përputhje me nevojat.

Njerëzimit i janë siguruar dy rrugë për njohjen e Zotit transcendent. E para, Zoti me mëshirën e Tij, ka dërguar Zbulesë Hyjnore te çdo popull mbi tokë, për t’u mësuar atyre se Zoti transcendent ekziston dhe se ata i detyrohen Atij adhurim dhe bindje. “Nuk ka asnjë popull, të cilit Ne të mos i kemi dërguar paralajmërues…”, (Kuran, 35:24, 25:51); E dyta, edhe në rast se zbulesa është shtrembëruar e prishur aq sa të mos njihet më, ekziston një rrugë universale, e hapur për të gjithë sensus communis. Çdo ushtrim i kësaj aftësie, nëse bëhet më çiltërsi e ndershmëri, çon në njohjen e Zotit transcendent. Pasi siç sqaron Kur’ani, çdo njeri është i pajisur me aftësinë për të njohur Allahun.

4.1. Lutja/Duà

 Rruga për të komunikuar me Zotin transcendent është lutja. Njeriu kërkon qetësinë shpirtërore përmes lutjes dhe pendimit. Lutja manifestohet në dy forma. Njëra është përmes lutjes individuale me vullnet të lirë në çdo kohë dhe në çdo moment; tjetra është lutja e urdhëruar e cila realizohet përmes ritualit të faljes. Ndërkaq lutjet jo zyrtare, gjegjësisht lutjet e lira, krahas asaj që janë manifestim i shpirtërores në çdo vend ku njeriu gjendet, ato janë edhe kërkim prej Allahut dhe shprehje e çdo lloj dëshire ahireti (bota e përtejme) dhe të kësaj bote. Kjo lutje nuk ka vend, kohë apo kushte të caktuara. Allahu i Cili i është njeriut më afër se damari i qafës[16], në çdo moment dhe në çdo vend dëgjon lutjet me zë ose pa zë, të fshehta ose haptazi. Këto dy lloje ibadetesh në Kur’an janë të theksuara, e para me shprehjen “salat” (namaz), kurse e dyta me shprehjen “dua” (lutje). Në aspektin gjuhësor ‘duà’ do të thotë dëshirë e madhe për tek Allahu i Lartësuar.[17] Në gjuhën arabe fjala duà vjen në kuptimin e kërkimit të ndihmës herë në kuptimin e adhurimit dhe herë në kuptimin e lutjes.

Duà-ja realizohet nga njeri në çdo kohë dhe çdo vend dhe në çdo gjendje fizike apo pozicion qëndrimi, si ulur, në këmbë, duke ecur, me zë, nën vete në heshtje, etj. Përmes saj njeriu i kërkon Zotit të tij qetësi shpirtërore, i kërkon lehtësim nga problemet e kësaj bote, i kërkon mëshirë për gabimet e tij, i kërkon falje, i kërkon për këtë botë dhe botën tjetër (e përtejme) sepse Zoti i tij i ka premtuar: “Lutmuni mua se do t’ju përgjigjem…”[18]

4.2. Namazi, komunikimi dhe simbolika

Fjala namaz (salat) do të thotë “lutje”. Por në këtë rast ndryshe nga duà-ja bëhet fjalë për “lutjen me formë”, koha dhe parimet e kësaj lutjeje janë të theksuar në Kur’an, kurse praktikimi i saj besimtarëve iu është paraqitur dhe mësuar nga ana e Pejgamberit (a.s.). Ky është një adhurim (ibadet) që njeriun e mbron prej sjelljeve ta papërshtatshme dhe prej punëve të këqija. Besimtari nëpërmjet namazit, del përpara Krijuesit të tij duke realizuar obligimin e caktuar.

Falja rituale (namazi) është në pesë fragmente të veçanta kohore, detyrë për çdo mysliman mashkull e femër dhe është elementi përbërës më i rëndësishëm i islamit pas shehadetit, Fjalës së Dëshmisë. “Gjendjet apo qëndrimet gjatë faljes që janë: qëndrimi në këmbë me fytyrë nga kible-ja, gjatë të cilit adhuruesi reciton fjalët e lutjes së shpallur në Kur’an; më pas kërrusja dhe përmbysja. Domethënia e këtyre tre qëndrimeve, që lidhen në një rend lëvizjeje dhe pushimi shoqëruar nga shqiptimi i shenjtë, është e qartë: Në qëndrimin në këmbë që e dallon njeriun nga kafshët, besimtari i flet Zotit, ose Zoti flet përmes tij; kërrusja është një akt nderimi nga besimtari për çfarë është e Pashëmbëlltyrtë, sakaq përmbysja është dorëzimi i vetes vullnetit të një Zoti të gjithëpushtetshëm.[19] Gjithashtu përmbysja, në të cilën balli prek tokën, dhe një pozicion uljeje në tokë, i cili është pozicioni normal i prehjes dhe meditimit. Përfshirja e trupit në aktin e adhurimit sjell angazhimin e njeriut në krejtshmërinë e tij, ai duhet të lutet me tërë qenien dhe vetëdijen e tij. “Përfshirja e trupit në lutje lyp që ai të shenjtërohet, pasqyruar kjo në abdesin përpara lutjes; të vësh në kontakt gjymtyrët me ujin, një imazh i njësisë së kryehershme, shërben pak a shumë, për analogji dhe sipas qëllimit, si një formë e rivendosjes së gjendjes së dëlirësisë.”[20]

Gjesti i kthimit gjatë lutjes drejt një pike të vetme, e parrokshme si e tillë, por e gjendur mbi tokë dhe e njëvlershme, në njësinë e saj, me qendrën e çdo bote, është shprehës i shkrirjes së vullnetit njerëzor në Vullnetin Universal,[21] “dhe tek Allahu do të kthehen të gjitha çështjet”, (Kur’an, 3/109). Takimi i të gjithë gjesteve të adhurimit mbi një pikë të vetme bëhet i dukshëm në afërsi të Qabesë, ku moria e besimtarëve përkulet në faljen e përbashkët nga të gjitha anët drejt një qendre të vetme, të barabartë pavarësisht racës apo pozitës së kësaj bote.

Kryerja e vetëdijshme e namazeve nga besimtarët do të sjellë rregull në jetën e tij të parregullt dhe ekuilibër në zemrën e tij të çoroditur; duke ia ngritur në këmbë ndjenjat e rrënuara, do t’u lëshojë një dritë mendimeve të tyre të turbullta. Për rrjedhojë njeriu do të gjejë mundësinë për të parë drejt. Namazi i falur në mënyrë të vetëdijshme duke dalë pesë herë në ditë para Krijuesit, ka cilësinë për t’ia përftuar të gjitha këto njeriut, i bart edhe i përfaqëson këto kuptime. “Ndërkaq në sigurimin e përshpirtshmërisë janë disa kushte që duhen plotësuar. Së pari duhet qetësia e zemrës, pastaj, konceptimi i çështjes dhe, pastaj, lidhje pas Allahut me frikë dhe shpresë dhe, në fund fare, vajtje në audiencë para Allahut i turpëruar dhe i shqetësuar.[22]

Namazi është lidhja e njeriut me Zotin e tij, me të zemra merr fuqi dhe shpirti ndien qetësi dhe vendosmëri.

Sipas të gjitha tezave spiritualiste, shpirti kërkon një mjet për t’u kapur dhe të shkojë deri te “kroi i lumturisë” dhe rruga për të arritur atje është përmes namazit, Një e vërtetë e pamohueshme në këtë tezën tonë, është se miraxhi[23] ka qenë një mjet për t’u lartësuar drejt në mbretërinë e Amshimit dhe miraxhi i besimtarëve (mu’minëve) është namazi. Lumturia e vërtetë arrihet përmes komunikimit metafizik përmes lidhjes së tij me transcendenten, një komunikim vertikal me krijesës dhe Krijuesit, që realizohet përmes rrugëve që Qenia Superiore ka vendosur.

Duke kthyer trupin nga kah Qabeja në namaz, duhet që edhe zemra të kthehet kah Allahu. Sepse kibleja e zemrës është Allahu! Me anë të tekbirit, duke e shqiptuar atë saktë, duhet të ndihet në zemër madhështia e Allahut. Duke ngritur pëllëmbët gjer në veshë, të hidhen plotësisht punët e kësaj bote, zemrat duhet t’i mbështjellë vetëdija dhe kënaqësia e ndodhjes para Allahut dhe duhet filluar namazi me gjendjen shpirtërore të daljes prej kësaj bote të vdekshme dhe hyrjes në botën e pavdekshme të ahiretit. Në qëndrimin në këmbë (kijam), duke e mbajtur shikimin të vend i sexhdes, duke mos e harruar për asnjë çast qenien para pranisë hyjnore, duke bartur zemrën drejt kulmit të ndjenjës së dobësisë, nevojtarisë dhe nënshtrimit para Zotit. Në këndimin (kiraat), duke i kënduar ajetet e Kur’anit saktë, shtruar dhe duke i dalluar fjalët një e nga një. “Ai që Këndon Kur’an, do të thotë së bisedon me Zotin”[24] Fjalët në ruku duhen kënduar me ndjenjë rëndësie e madhështie duke menduar për kuptimin e tyre.

Ndërsa përshpëritja e sexhdes duhen kënduar duke menduar për madhëshinë a allahut brenda mendimit dhe ndjenjës se sexhdeja është casti kur robi ndodhet më afër me Zotin, të bëhet sexhde më shumë me shpirt se sa me trup “Bëj sexhde dhe afrohu” (Kur’ani el-Alak: 19) Në qëndrimin ndenjur (ka’de), duhet ndenjur me vetëdijen e audiencës hyjnore dhe me qëndrimin lutës e me qafë përkulur. Në mbarim të namazit jepet selam, i cili duhet bërë sikur po ndahet me engjëjt djathtas e majtas gëzimi dhe kënaqësia e madhe e një bashkimi hyjnor të përjetuar nëpërmjet namazit.[25]

4.3. Namazi me xhemat

(rëndësia, lidhja, komunikimi me Zotin dhe përgjigja në unison ndaj imamit)

Mënyra Islame e faljes përshin mendjen dhe trupin. Myslimanët gjatë faljes nuk janë të ulur në stad ose të gjunjëzuar herë pas here. Ata rrinë në këmbë, përkulen, përulen në tokë, ulen në tokë (në këmbën e tyre të majtë) dhe mbajnë kontakt fizik me ata që i kanë afër ne anën e djathtë. Lëvizjet e tyre janë të sinkronizuara, duke ndjekur ato të imamit, i cili njofton lëvizjet e tyre janë të sinkronizuara, duke ndjekur ata të imamit, i cili njofton lëvizjet e pozicionit, duke thirrur “Allahu Ekber” (Allahu është më i madhi).[26]

Namazi i falur pesë herë në ditë luan rol të madh në disiplinimin e jetës së besimtarit. Kryerja e vazhdueshme e namazit në kohë të caktuara e mëson besimtarin me disiplinë shpirtërisht dhe trupërisht, materialisht dhe kuptimisht. Veçanërisht lidhja pas imamit në namazet me xhemat u mëson besimtarëve disiplinën. Kur imami thotë “Allahu Ekber”, atëherë është ai që flet dhe që i lutet Zotit me zë të lartë. Në të njëjtën kohë ai kryen detyrën e dorëzanisë për besimtarët. Tekbiret e imamit, si direktiva, e bën tërë xhematin të ulet e të ngrihet. Nga ky këndvështrim, në xhemat ka një disiplinë morale e shpirtërore të lartë e sublime.”[27]

Namazi me xhemat mund të falet edhe në shtëpi me pak persona, por më i vlefshëm është ai që realizohet në xhami në një grup më të madh, këtë e potencon fuqishëm islami, në mënyrë që njerëzit të jenë të bashkuar dhe sa më pranë njëri tjetrit. Falja në xhami në faltore me xhemat është një shenjë dalluese dhe simbol i fesë islame. Feja islame i ka dhënë rëndësi të madhe bashkimit dhe unitetit. Nxitja e faljes së namazit në mënyrë të përbashkët, pesë herë në ditë, konsiderimi i domosdoshmi faljes kolektivisht të namazit të xhumasë një herë në javë dhe të namazeve të bajrameve dy herë në vit, kanë kuptimin edhe të një preteksti që myslimanët të takohen dhe të bisedojnë hallet, si dhe të ndihmojnë njëri tjetrin.

Sa ç’është një adhurim individual dhe shpirtëror, namazi ka edhe aspektin e tij socializues. Veçanërisht domosdoshmëria e faljes së namazeve të detyruara (farze) me xhemat është me rëndësi përsa i përket faktit, që tregon dimensionin e përmbajtjes shoqërore të tij. Në Islam, xhamitë kanë kryer një rol dhe shërbim të madh në bashkimin e individëve myslimanë në shoqëri, në formimin tek ta të vetëdijes së kolektivit, sepse xhamitë nuk janë ndërtuar vetëm që individët të kryejnë aty adhurimin e namazit.

Në Islam namazi nuk është vetëm një adhurim ai ka luajtur një rol qendror në shoqërizimin e individëve dhe formimin e qyteteve. Siç dihet qytetet e para në Islam janë ndërtuar përreth faltoreve dhe xhamive. “Njëri prej qëllimeve të sistemit islam-adhurim është që, duke refuzuar grupet e statuseve shoqërore të ndryshme mes njerëzve dhe strukturat klasore, të formohet një model shoqëror, që krijon një barazi të mbështetur në thjeshtësinë dhe modestinë; i varfër-i pasur, zotëri-shërbëtor, dijetar-i paditur, aristokrat-qytetar i mesëm, kryetar i shteti-nënshtetas i zakonshëm, vihen në të njëjtin status.”[28]

Përkundër konflikteve klasore në historinë njerëzimit ngjarjeve të përgjakura, formimit të getove politike, kulturore dhe etnike, që dimë nga historia e Perëndimit, në historinë e Islamit nuk mund të bëhet fjalë për ndonjë konflikt, apo diferencim të këtij lloji, apo në këtë kuptim. Një prej shkaqeve më të rëndësishme të kësaj është fryma e barazisë dhe vëllazërisë, që u kanë përftuar individëve namazet e falura në xhemat. Sepse pavarësisht nga pozita kulturore dhe shoqërore që gëzon, çdo besimtar, në sajë të këtyre namazeve e përfiton idenë dhe kënaqësinë e bashkimit, unitetit dhe mendimit të përbashkët.

Natyra kolektive e fesë është element qendror. Sipas Durkheimit, ritualet dhe simbolet fetare janë përfaqësime të grupit social. Me pjesëmarrjen e tyre në rituale grupore, njerëzit ringjallin lidhjen e tyre me grupin, mësojnë dhe i rikonfirmojnë kuptimet e tyre të përbashkëta. (Durkheim, 1965:257)

4.4. Komunikimi me Zotin

Nëse një njeri beson në ekzistencën e një Zoti transcendental, ai bindet se mund të jetë një botë e papërshkrueshme dhe jo materiale, ku realiteti nuk mbaron në kufijtë e perceptimit tonë mjaft ndjeshëm të dyshimtë.[29] Përmes kryerjes së ritualit të faljes së namazit, realizohet një komunikim i heshtur që refuzon grupet e statuset e ndryshme shoqërore mes njerëzve dhe një komunikim i drejtpërdrejtë me Zotin. Njeriu (besimtari) i ka dalë para Krijuesit të tij dhe po i drejtohet direkt Atij pa ndërmjetës, duke i kërkuar mëshirë e falje. Në të njëjtën kohë, adhurimit të namazit që konsiderohet titull i veçantë i afërsisë ndaj Allahut dhe që ka thellësi shumë të ndryshme, mund t’i themi edhe “lidhje e brendshme shpirtërore” me kuptimin përqendrim në mendimin e adhurimit dhe kalim i jetës përballë Zotit.

Komunikimi me Zotin arrihet edhe përmes Librit të Shenjtë. Kur’ani për myslimanët është një libër që përmban fjalën e Allahut. Ai i është zbritur Muhamedit (a.s.), të Dërguarit të Allahut, pjesë-pjesë për 23 vjet. Kur’ani është para së gjithash një libër me këshilla dhe parime fetare dhe etike. [30] Kur’ani (Libri i Shenjtë) është pjesë e çdo rituali lutjeje (namazi), apo edhe lutjeve të lira (duà), ai është Fjala e Zotit dhe për të komunikuar me autorin padyshim, që mënyra më e mirë është ta bësh këtë me atë gjuhë që Ai ka folur dhe kjo arrihet përmes këndimit të Kur’anit, që është recitimi i tij në mënyrë ritmike dhe melodike. “Në këtë mënyrë fjala e shpallur kumbon në rendin muzikor, çka padyshim është lidhja më e fortë e mundshme ndërmjet ritit dhe artit.”[31]

Përmbajtja e Namazit, Fjala e Dëshmisë, përshëndetja e profetit, është pothuaj si një dritare hyjnore e hapur për zemrat tona për ta parë kah e vërteta. Nga kjo dritare ashikët e dashurisë hyjnore i afrohen Zotit me besim dhe dituri dhe duke vëzhguar të fshehtën hyjnore, sodisin shfaqjet dhe të vërtetat e larta.[32]

Si përfundim mund të themi se namazi është “mjeti” apo rruga më efiçente për të komunikuar me Zotin, për t’i folur Atij drejtpërdrejt.

PËRFUNDIME

Në përfundim do donim të theksonim se religjioni/feja si formë e vetëdijes shoqërore, me forcimin e vetëdijes së solidaritetit, me kontrollin e shoqërisë, afrimin e përgjigjeve për shumë pyetje dhe mistere, dhe me ndihmën psikologjike që u jep njerëzve ka arritur të mbijetojë dhe të jetë një nga vlerat kryesore të njerëzimit; Ka arritur të bëhet pjesë e kulturës së shumë popujve dhe të ketë ndikim në moralin, mënyrat e sjelljes dhe vetëdijen e popujve; Feja, në kuptimin e ngushtë sjell paqe, jep shpresë, iu jep njerëzve identitet dhe qëllim jetësor; Njerëzit besimtarë, dinë se për çfarë kanë ardhur në këtë botë, pse jetojnë dhe e dinë se çfarë kërkon ajo Qenie e Mbinatyrshme Supreme dhe e Shenjtë; Fetarët kanë një familje më të qëndrueshme, më të përgjegjshme për komunitetin dhe për jetën e tyre, më të lumtur dhe mbi të gjitha, janë realistë.

---