ZHVILLIMI I STUDIMEVE ISLAME NË BALLKAN

Sep 02, 2013 Zani i Nalte Histori 0

---

nga Prof. Dr. Qazim Qazimi

Bota e ditur, e posaçërisht dijetarët islamit e dinë se fjala e parë qiellore që është transmetuar përmes botës së engjëjve-Xhibrilit a. s. tek Pejgamberi Muhammed A. S., në cilësi të mesazhit për qenien njerëzore është “Lexo”, (mëso, studio) ”[1] dhe, kjo do të ishte puna e parë që duhet bërë njeriu për të arritur tek arsimimi i tij, dituria, ngritja intelektuale por, gjithsesi edhe te begatia shpirtërore. Nuk ka dyshim se lexim-mësimi është  faktor themelor për të nxënë, por, nuk është krejt kjo që garanton dituri.  Dhe, për ta kuptuar këtë përsëri i referohemi Kur’anit, i cili na mëson shprehimisht se si t’i drejtohemi dhe se si t’i lutemi Lartmadhërisë- All-llahut xh sh. që të na dhuroi e shtoi dituri, duke thënë:

“Thuaj: Zoti im më shto dituri”[2],  madje, në Kur’an mohohet kategorikisht që të bëhet barazimi në mes të diturit dhe të paditurit kur thuhet: “A janë të barabartë ( që d.m.th. se  assesi nuk janë të barabartë ) ata që dinë dhe ata që nuk dinë!”[3]

Do theksuar se që nga fillimi, me paraqitjen e hershme, islami lartësoi dijen, shkencën, artin, vlerën e diturisë dhe e lartësoi pozitën e dijetarëve të ngjashme me të pejgamberëve, sa që nuk e ka shembullin në librat e mëparshme dhe religjionet tjera, duke i quajtur dijetarët trashëgimtarë të pejgamberëve. Islami e karakterizoi dhe e vlerësoi shkencën dhe shkencëtarët me tipare dhe atribute më të cilat arritën ta ngrinin mbi çdo vlerë e gradë tjetër përveç vlerës të pejgamberëve. Muhammed a. s. është dëgjuar  të këtë thënë:

“Njerëzit më të afërt me gradën e pejgamberëve janë dijetarët dhe luftëtarët. Dijetarët për shkak se i udhëzojnë njerëzit në rrugë të drejtë, e luftëtarët për shkak se me shpatat e tyre angazhohen për ta zbatuar atë që kanë sjellë pejgamberët”.

Atëherë, me të drejtë vlerësohet se institucion i parë i arsimit (ambient arsimi) në Islam ishte xhamia. Aty bëheshin hapat e parë për dije dhe, një kohë aty edhe kulmoheshin dijet e gjithëmbarshme të fushave të ndryshme.  Me rastin e ndërtimit të xhamisë së Pejgamberit në Medinë, në kuadër të saj, në ambientet e  xhamisë në fjalë, ishte ndërtua edhe një lloj kthine e quajtur “Suffa”, në të cilën gjatë natës strehoheshin të pastrehët dhe gjatë ditës shërbente si një lloj shkolle.

Midis institucioneve të para të pavarura, të mirëfillta për mësim s’ka dyshim se kanë qenë shkollat popullore-medresetë, të cilat gradualisht u shndërruan në universitete. Në këto shkolla popullore, përveç shkrim-leximit, lëndë themelore ishte Kur’ani i cili nxënkej edhe përmendësh dhe Hadithi, madje nisi të mësohej edhe gramatika e gjuhës arabe, pa njohjen e secilës nuk kuptohej as Kur’ani e as hadithet e Pejgamberit a. s.. Përveç këtyre, nxënësit përvetësonin dijeni edhe nga teologjia, drejtësia, stilistika, oratoria, historia e më pak nga filozofia e matematika. Tërë kjo veprimtari e pasur arsimore dhe shkencore në ato kohë, mund të shpjegohet edhe me vetë faktin se halifët-sundimtarët e posaçërisht halifët e parë të dinastisë abasite, ishin tepër të interesuar për dije e shkencë, qofshin ato fetare, filozofike, po edhe për përkthime të veprave filozofike greke. Shteti Islam vjeli dhe kultivoi dituritë dhe aftësitë e Lindjes së Mesme Antike, Greqisë Antike, Persisë Antike si dhe Indisë dhe këto dituri i zhvilloi dhe zgjeroi më tej gjatë gjithë Viteve të Arta Islame.  Në këtë rreth të shëndoshë shkencor, në një atmosferë të mendimit të lirë dhe të kërkimit shkencor, lindi një numër i madh shkencëtarësh, me renome botërore, të cilët mund të numërohen në kapacitetet më të mëdha të të gjitha kohërave.

Në historiografinë  e bujshme të kulturës dhe qytetërimit islam, punonjësit e dijes dhe shkencës shpërbleheshin, por nuk ka ndodhur të jetë shënuar që ndonjë përkthyes, dijetarë, shkencëtarë të jetë dënuar për shkak të ideve, mendimeve apo dijes së tij, siç ka ndodhur me shkencëtarët e perëndimit në Mesjetë shembulli i Nikolla Kopernikut e të tjerë . Të dhënat historike tregojnë se Haruni Er-Rreshidi haraxhin (haraçin) e merrte në libra, kurse për djalin e tij Meëmunin thuhet se peshën e veprës së përkthyer e peshonte dhe paguante në ar.

Periudha historike para dhe gjatë paraqitjes së Shtetit Osman në Ballkan, është një periudhë e humbjes së rolit të fesë (hyjnores-metafizikës) përballë shkencës dhe jetës sociale e ekonomike në shoqëri në kontinentin evropian, ku vend të rëndësishëm zë edhe Gadishulli Ballkanik. Në këtë drejtim Shteti Osman me karakterin e tij religjioz dhe me prezencën e tij në këtë rajon, ka luajtur një rol të madh në riaktivizimin ose rehabilitimin e jetës fetare, religjioze dhe metafizike. Kjo dëshmohet nga vetë fakti që me përhapjen e Islamit, të cilin e kanë pranuar grupe të ndryshme po edhe popuj, pra edhe shqiptarët, identiteti fetar për shumë grupe etnike të Evropës juglindore e posaçërisht  të Ballkanit ka luajtur rolin e një përfshirësi në një bashkësi që në terminologjinë islame njihet si një komunitet islam “El-Ummetu El- islamijjetu”.

Me arritjen e islamit edhe në trevat shqiptare , krahas punëve të tjerave të karakterit islam, u morën masa edhe për organizimin e arsimimit. Në këto kohë, krahas ndërtimit  të infrastrukturës islame do të ngritën shkollat e arsimit fillor (Mejtepet) dhe, mbi këtë bazë, filluan të ngrihen edhe shkollat e mesme (Medresetë). [4]

Në piramidën e arsimit fetar islamik medresetë i korrespondojnë arsimit të mesëm. Ato ngrihen mbi bazën e mejtepeve. Disa medrese kanë pasur edhe elemente të arsimit të lartë teologjik, disa kanë qenë më të kufizuara. Mbi ato që janë në statusin e arsimit të mesëm ngrihen fakultetet e studimeve islame ose universitetet.[5] 

Gjatë udhëtimit të tij në trevat shqiptare, historiani Evlija Çelebiu përshkruan lulëzimin e këtyre shkollave-medreseve në shekullin XVII. Në fund të shekullit të tetëmbëdhjetë rrjeti i medreseve në trevat shqiptare u zgjerua shumë. Grupi i pedagogëve të medreseve bënte elitën intelektuale dhe ushtronte një ndikim të fuqishëm mbi opinionin e masës së besimtarëve. Shumë prej tyre luajtën një rol parësor në përhapjen e kulturës dhe në edukimin islam dhe patriotik të nxënësve të tyre si edhe në formimin intelektual islam.

Do theksuar se në krye të këtyre intelektualëve me arsimim superior qëndron Hoxhë Hasan Tahsini i cili mësoi në Medresenë e Mustafa Pashë Bushatlliut në Shkodër dhe më pas, vazhdoi e përfundoi me sukses studimet në Medresenë “ Fatih”, të Stambollit.

Në historinë e kulturës shqiptare të Rilindjes sonë Kombëtare, Hasan Tahsini ka hyrë si një nga figurat më të shquara të shekullit të XIX, kurse në historinë e shkencës në Turqi, si më i larti ndër të lartët dhe, në historinë e arsimit të lartë të Turqisë, si Rektori i parë i Universitetit të Stambollit, inaugurimi i të cilit u bë në fillim të vitit 1870. Hoxha  Tahsini qe mësues i Rilindësve: Abdylit, Naimit e Samiut, Vaso Pashës, Jani Vretos, Ismail Qemalit e Daniel Oparakut, të cilët dijet e para i murrën nëpër medrese.

Një dijetarë tjetër shqiptar i dalë nga medresetë e që ka bërë emër është edhe Akif Mehmeti i cili përkundër studimeve të veterinarisë, me pasion iu përkushtua studimeve islame , përkthimeve dhe poezive . Njihet si kryepoet i Turqisë dhe hartues i Himnit kombëtarë turk. Nëpër medrese dhe shkolla të larta fetare kishin mësuar  dhe pajisur me dije dhe atdhe dashuri numri më i madh  i rilindëseve, pra edhe i frashërve.

Një nga shkollat më të vjetra  në trojet shqiptare dhe me traditë të lashtë në Ballkan, që ka pasur statusin e shkollave të mesme është Medreseja e “ISA BEUT”. Ajo është themeluar në vitin 1440 në Shkup. Në rrugën e saj qindra vjeçare ajo pësoi batica e zbatica, madje pati edhe disa rrënime. Medreseja rifilloi punën (1936-1941), por veproi vetëm pesë vite.

Një Medrese  tjetër e vjetër në Ballkan që ka statusin e shkollë së mesme, dhe që është njëra ndër shkollat e rralla në botë që veprimtarinë e saj e vazhdon në kontinuitet mbi 470 vjet është Gazi Husrev-begova Medresa në Sarajevë. Kjo Medrese është themeluar me 26 rexheb të vitit 943 h.\ (08. Janar 1537 m.). E themeloi nipi sulltanit turk Bajaziti-II- Gazi Husrev-beg njëri prej vakuftarëve më të më të mëdhenj në Ballkan.

Më 1924 në nivelin e gjimnazit klasik e teologjik, me personel tërësisht shqiptar u themelua “Medreseja e Përgjithshme e Komunitetit Mysliman Shqiptar në Tiranë”. Ajo u hap në bazë të vendimit Nr. 105/1 dhe Nr. 125/2 të Qeverisë Shqiptare. Në Shqipëri pati edhe medrese të tjera në të cilat denjësisht u arsimuan shqiptarët.

Në territorin e Kosovës, para Lufte, gjendeshin dhjeta medrese si: në Prizren dhe në Prishtinë nga dy medrese, dhe nga një në Vuçiternë (Vushtrri), Pejë, Gjilan, Gjakovë, Mitrovicë dhe Ferizaj.

Organizimi i jetës fetare gjatë kohës së Shtetit Osman ka qenë nën juridiksionin e Shejhul-Islamit në Stamboll, ndërkaq pas luftërave ballkanike, respektivisht pas Luftës së Parë botërore jeta fetare myslimanëve ishte nën juridiksionin e Reisu El-Ulemasë me seli në Sarajevë-Bosnjë dhe Hercegovinë. Në ato organizime Kosova  ishte pjesë përbërëse e BFI në Mbretërinë Jugosllave dhe më pas në Republikën Federative Socialiste të Jugosllavisë.

Pas Luftës së Dytë botërore, Këshilli Ekzekutiv i Kuvendit Krahinor për Kosovën e Metohinë me vendimin Nr. 29503, të datës 26.06.1949, dha pëlqimin e hapjes së Medresesë së Ulët në Prishtinë. Medreseja nuk ia filloi punës deri në vitin shkollor 1951-52. Në këtë medrese do të mësonin nxënës edhe nga republikat e Serbisë, Maqedonisë  dhe Malit të Zi.

 Me sigurimin e një baze të shëndoshë kontingjenti nxënësish, si dhe me krijimin e disa kushteve rrethanore, në vitin shkollor 1962-63 Medreseja e Ulët e Prishtinës avancohet në të mesme. Tani themelohet “Medreseja e Mesme “Alauddin” në Prishtinë.  Shkollimi i mesëm zgjaste pesë vite. Brezi i parë mësoi në intervalin kohor 1962-1967.

Pas Luftës së Dytë botërore përpjekjet e para për rihapjen e Medresesë “Isa Beut” në Shkup u bënë më 1978. Megjithatë, për rrethana të ndryshme, ajo mundi të rifillojë punën e saj normalisht vetëm më 15.10.1984 në fshatin Kondovë .

Pas shpërbërjes së shtetit ateist në Shqipëri, prapë u krijuan kushte për t’u zhvilluar arsimi fetar, e në këtë edhe ai islam. Natyrisht pas një periudhe 50-vjeçare vështirësitë për hapjen e këtyre shkollave ishin të mëdha. Mungonin lokalet, kuadrot, tekstet mësimore, pajisjet etj., por dëshira e zjarrtë e besimtarëve, vullneti i mirë i tyre bëri që të kapërceheshin këto vështirësi dhe brenda një periudhe trevjeçare 1991- 1994 u hapën në qytetet kryesore të Shqipërisë 10 medrese.

ARSIMI I LARTË FETARË NË BALLKAN

Do theksuar se arsimi i lartë  fetarë në Turqi ka nisur me hapjen e Fakultetit të parë për studime islame në Republikë e Turqisë është që është bërë më 04. 06. 1949, në kuadër të Universitetit të Ankarës.  Më pastaj hapet  Fakultetit i  Shkencave Islame më 1971 në kuadër të Universitetit Ataturk, për të vazhduar me hapjen e Ilahijet Fakltesi, ku, tani, për sa jam në dijeni, numri i gjithëmbarshëm i tyre në Turqi ka arritur në dy shifror  Fakultete të studimeve Islame.[6]

Një institucion tjetër  shumë më rëndësi për arsimim të lartë fetarë në Ballkan është edhe Fakulltei i shkencave Islame në Sarajevë. Ky  është institucioni më i vjetër i arsimit të lartë në Evropën juglindore. Ai u themelua me vendimin Kuvendit Suprem dhe Kryesisë Supreme të Bashkësisë Islame Në RSFJ më 1977. Fakulteti ka filluar punën më  29 shtator 1977.

Në vitin akademik 1994\1995 në këtë Fakultet janë hapur edhe studimet pasuniversitare.
Në vitin akademik 2002/2003, në  Fakultetin e shkencave Islame në Sarajevë kanë bërë reformat e gjithëmbarshme duke e futur sistemin e kredive dhe themelimin e katedrave të reja.

ARSIMI I LARTË ISLAM TEK SHQIPTARËT

Është për tu theksuar se nga maturantët  e  brezit të parë të diplomuar më 1967, në Medresenë “Alauddin” të Prishtinës, një numër i konsiderueshëm i tyre fillimisht kanë vazhduar studimet themelore në Fakultetin Filologjik të Beogradit dhe më pastaj, 10  nga ta në Universitetin Bagdadit në Irak, e të tjerë në universitete të tjera jashtë vendit si në Libi, Egjipt, Kuvajt etj.. Ishin këta studentët e parë të pas Luftës së dytë botërore që po vazhdonin studimet e larta islame. Kontingjenti i parë i të diplomuerëve në Bagdad, në vitin shkollor 1972\73, kthehen profesorë në Medresenë “Alauddin”. Ishin këta profesorët e parë me arsimim të lartë fetarë të  shkolluar në botën Islame-arabe pas lufte.

Në mbledhjen e 7-të qershorit të vitit 1992 të Kuvendit të Bashkësisë Islamike të Kosovës u mur vendim për hapjen e Fakultetit të studimeve Islame në Prishtinë. Ky Fakultet është themeluar me vendimin nr. 443 të “Kuvendit të Bashkësisë Islame të Republikës së Kosovës, të datës 15.08.1992,” me detyrë që të përgatitë kuadro profesionale për realizimin e mësimit dhe të kryejë punë e shërbime të tjera nga veprimtaria e vet arsimore-profesionale[7]. Fakulteti i Studimeve Islame i Prishtinës ka filluar punën në vitin akademik 1992/93.

Fakulteti i Studimeve Islame është i orientuar në studime të Teologjisë me qëllim të përgatitjes së kuadrit të nevojshëm për nevoja të vendit dhe më gjerë, me synim për të hapur edhe drejtimin pedagogjik. Në bazë të Ligjit për Arsimin e Lartë, Udhëzimit administrative për akreditim, listës së kushteve për akreditim nga Agjencia për Akreditim e Kosovës, si dhe Statutit, Fakulteti i Studimeve Islame organizon studime universitare në drejtimin Teologji në nivelin bachelor.

Fakulteti i Shkencave Islame në Shkup

Fakulteti i Shkencave Islame në Shkup është themeluar më vitin 1995, ndërkaq më 22. 12. 1997 ka filluar punën për herë të parë.

Në bazë të vendimit të Këshillit për Akreditim të Republikës së Maqedonisë në mbledhjen e mbajtur më 28.03.2008 është marr vendimi që Fakulteti i Shkencave Islame në Shkup prej vitit akademik 2008/2009 të veproj si subjekt juridik, përkatësisht, si Fakultet Privat Publik.

Universiteti “Hëna e Plotë” në Tiranë

Universiteti Hëna e Plotë  (BEDËR) u hap më 07 prill të vitit 2011, me vendim të Këshillit të Ministrave nr. 286, datë 6. 4.2011, i cili miratoi dhënien e licencës për hapjen e shkollës së lartë.

Vendimi i Këshillit të Ministrave për licencimin e këtij institucioni arsimor të rëndësishëm erdhi pas vendimit të Kryesisë së KMSH-së, datë 15 shtator 2010, që u shoqërua me plotësimin e dokumentacionit përkatës dhe dorëzimin e tij në Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës.
Shkolla e lartë Hëna e Plotë  ( BEDËR), e themeluar nga Komuniteti Mysliman i Shqipërisë, plotëson kështu të gjithë ciklin e arsimit pas atij parauniversitar që ka filluar me rihapjen e medreseve në vitin 1991.

Si të avancohet  arsimimi i lartë Fetarë profesional

Për avancimin e arsimit të lartë në Ballkan, në përgjithësi e atij islam në veçanti, patjetër se duhet një punë cilësore sistematike dhe një bashkëpunim më i madh në mes të institucioneve të larta arsimore në rajon dhe më gjerë  por edhe më studiues prestigjiozë nga fusha e  arsimit, edukimit dhe teologjisë.  Të gjitha përpjekjet duhet të fokusohen në këtë drejtim për të arritur një rezultat sa më të mirë. Kontakte duhet vënë edhe me Studiues kompetentë dhe të kualifikuar edhe nga Kontinentet tjera, kontributet e të cilëve do të paraqesin një pasurim  thelbësorë  për arsimin superior fetar në Ballkan. Nga ana tjetër rritja e cilësisë do të i jepte edhe një dinamikë të re kësaj fushe studimesh, duke e vënë në pozita më të favorshme edhe në raport me sektorët tjerë të studimeve të rajonit apo dhe më gjerë.

Institucione e arsimit të lartë në Ballkan duhet organizuar edhe në forma të tjera të avancimit të dijes islame; seminare e konferenca ndërkombëtare ku do të hulumtoheshin dhe do të shqyrtoheshin modele të ndryshme pedagogjike e teologjike për arsimimin e larë në Ballkan. Në këtë kontekst konferenca  apo seminari eventual do të trajtonte çështje, se çfarë  forme duhet të avancohet procesi i mësimdhënies dhe mësimnxënies, si të arrihet procesi i faktorizimit të Islamit në Evropë, se si fëmijët dhe të rinjtë muslimanë në diasporë mund të rriten, të edukohen,  të shkollohen dhe të arsimohen edhe në Perëndim pa u fyer apo sulmuar nga shoqëria për shkak të besimit të tyre fetar etj.. Arsimimi superior brenda-Islam  në Ballkan duhet të inkurajohet të rifillojë dhe të fokusohet në reforma të nevojshme. Fokusimi në aspektin e rritjes së cilësisë dhe orientimi i burimeve në funksion të kësaj, së bashku edhe me mundësitë që ofron sot teknologjia moderne, mund të japin progres të shpejtë dhe cilësor për arsimin e lartë islam në Ballkan.

Për më tepër, takimet e formave të ndryshme, do të ofrojnë një mundësi të jashtëzakonshme për të diskutuar në thellësi  bazat e   shkollimit të lartë për përgatitjen e  mësuesve të lendeve fetare në Ballkan, si dhe për planifikimin e strategjive dhe reformave të reja  në aspektin e studimeve. Gjithashtu takime të tilla do të ofrojë një mundësi të rëndësishme studiuesve të rinj muslimanë që të mblidhen në një vend dhe të përfshihen në bashkëpunim dobiprurës.

Kjo do të mundësojë atyre prezantimin e ideve dhe përfundimeve të reja të arritura nga hulumtimet prej këndvështrimit të brezit të rinj, gjë që do të zgjerojë edhe më tepër diapazonin e njohurive  të tyre.

Arsimimi Fetarë superior  në Ballkan, relativisht është një fushë e re për studiuesit. Studimet e larta bashkëkohore janë të nevojshme rreth programeve në fushat si ajo e përgatitjes së kuadrit për mësimdhënie, zhvillimit të vazhdueshëm profesional të kuadrove fetare, sfidat e trajnimit të Imamëve në shkallë Evropiane.

-Fakultetet apo institucionet e larta arsimore fetare duhet të synojnë:

– arsimimin, edukimin dhe përgatitjen e kuadrove profesionale e shkencore për nevojat e Bashkësive- komuniteteve Islame dhe të shoqërisë, në frymën e parimeve dhe të vlerave universale të Islamit;

– të kryejë dhe të zhvillojë punën pedagogjike dhe shkencore – kërkimore në Bashkësitë-komunitete Islame po edhe në institucione, dhe, të afirmojë e të organizojë ndjekjen sistematike dhe shfrytëzi­min e arritjeve të reja në shkenca islame dhe në shkenca të tjera;

– të kujdeset për kuadrot shkencore-mësimore, për avancimin e tyre me grada shkencore dhe tituj akademik.

– të sigurojë kushte për hartimin e teksteve, të doracakëve dhe të dispensave për nevojat e mësimit;

– të sigurojë kushte për përmirësimin e cilësisë së studimeve;

– t’u japë ndihmë profesionale e shkencore organeve dhe instituci­oneve të Bashkësive- komuniteteve Islame dhe institucioneve të tjera;

– të zhvillojë bashkëpunim me fakultetet islame dhe me institucio­ne e me asociacione të tjera shkencore-arsimore në vend dhe në Botën e Jashtme;

– të kujdeset për kulturën shëndetësore, higjieniko-teknike dhe fizike të studentëve si dhe për aktivitetin e tyre jashtëmësimor;

 Në kudër të Fakulteteve duhet themeluar edhe komisione  të ndryshme e ndërto, mendoj unë,  edhe komisionin e studimeve  i cili do të ishte përgjegjës për:

– Hartimin e programeve të reja të studimeve;

– Përshtatjen dhe ndryshimin e programeve ekzistuese të studimit;

– Rishikimin e vazhdueshëm të teksteve universitare;

– Kërkesat për ndërrimin e programeve të studimeve nga studentët;

– Kërkesat për studime irregulare nga studentët;

– Përgatitjen e lëndës për ankesat e studentëve;

– Vlerësimin e studentëve etj.

Shikuar nga një kënd tjetër, duhet bërë me dije studentëve, se sot po shfaqen zëra të fuqishëm që  po na vinë nga bota e moderuar perëndimore ku marrëdhëniet perëndim – lindje,  islam – perëndim i interpretojnë me logjikën e përplasjeve të qytetërimeve, apo teori mbi superioritetin e perëndimit ndaj të tjerëve, siç janë: Hantigtoni, Fukajama e ndonjë tjetër.

Mirëpo gjithashtu duhet bërë me dije studentëve se ka zëra shumë të fuqishëm  që vinë nga bota e kulturës dhe qytetërimit islam që tërheqin vërejtjen se logjika e përplasjeve dhe konflikteve duhet të shndërrohet me logjikën e ndërveprimit dhe komunikimit ndërfetarë, ndërkulturorë, teori të përpunuara, të mbështetura por edhe të propaganduara nga dijetarë e mendimtarë si që janë: Jusuf El-Kardavi, Ahmet Davutogllu, Edvard Said, Fet’hullah Gylen  etj.

Nuk ka fije dyshime se këto dy qytetërime duhet ti flasin njëra-tjetrës dhe ato duhet të jenë në marrëveshje njëra me tjetrën.

Duhet ditur se fati i ynë historik shqiptar, ndoshta është i paracaktuar për te sendërtuar zbutjen e kundërshtimeve mes Lindjes e Perëndimit dhe për të bërë sintezën e qytetërimeve të tyre. [8]

Mjerisht, edhe këtu tek ne shqiptarët , nga disa intelektual Islami ekspozohet si një aksident  i së kaluarës historike pa ndonjë vlerë  të madhe e të veçantë që do të kontribuonte në lëmin e kulturës dhe qytetërimit botërorë. Këto vlerësime në të shumtën e rasteve janë shprehje e lakmisë  së tepruar dhe lojalitetit ndaj kulturës perëndimore së disave individëve të “elitës tonë intelektuale”, që nuk e kanë guximin intelektual për ta pranuar realitetin e identitetit të vet, që me naivitet, kinse për të bindur komunitetin perëndimorë se orientimet drejt integrimeve evropiane nuk kanë alternativ tjetër, dhe kështu po abuzojnë vlerat dhe specifikat që e karakterizojnë këtë fe në favor të globalizmit.

Duhet theksuar edhe këtë se, në shqiptarët që praktikojmë  dy fe monoteiste (Islamin dhe Krishterimin) me disa konfesione fetare, paraqesim një shembull karakteristik dhe shumë të avancuar në botën e qytetëruar për tolerancë fetare dhe mirëkuptim ndërfetar. Th. Arnold për këtë problem thekson: “Ndërmjet myslimanëve dhe të krishterëve shqiptarë nuk ekziston kurrfarë antagonizmi edhe kjo ka vazhduar në breza të tërë. Faktori i besimit nuk ka qenë përçarës ndërmjet tyre.”[9]

Në përmbyllje, apërsëri po i referohem një ajeti kur’anor, në të cilin thuhet:

إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ ﴿الأحزاب: ٧٢﴾

Ne u ofruam emanetin Tonë (fenë islame) qiejve, tokës dhe maleve, e ato nuk deshën ta marrin përsipër atë, u frikësuan prej tij, ndërsa njeriu atë e mori mbi vete.

Pra Islami është  amanet për ta mësuar dhe për t’ua mësuar të tjerëve,  për ta ruajtur, për ta mbrojtur, për ta jetësuar dhe, këtë amanet që nga fillimi e ka marr për sipër qenia njeri që nga Ademi a. s. e në vazhdimësi, dhe vazhdon ta kenë këtë përgjegjësi edhe më tutje e deri në amshim. Është amanet për të cilin muslimanët në përgjithësi e dijetarët në veçanti do të kenë llogaridhënie para Krijuesit të gjithësisë. Është amanet që sot është mbetur në përgjegjësinë tonë dhe ne do të kemi llogaridhënie për këtë amanet.

Prishtinë, më  10.06.2012

---

---