Të rinjt e sotshem si mejtojnë edhe kujt i mbesojnë?

Mar 07, 2016 Zani i Nalte Retrospektivë 0

nga Ferit Vokopola

Nji pyetje kjo aqe me randsi sa mundi të themi pa druajtësi fare se përgjegjëja e asajë meritonë studime të thella, dhe ka hijë me të vertet me qenë landa shkrimore e ç’do Rivistë qi ka për program mbarësin e njerëzisë ashtu edhe udhëheqjen morale.

Nji pyetje kjo qi ka tërhequn mbas vedi mendimin e gjith Botës, dhe qi përfundimi i përgjegjës do të na tregojë se shekulli i sotshëm me të rinjet e vetë cilli pritmë i âsht drejtuë tue i hedhun mrapa ç’ ka ka gjetun si themele morali e mbesimi.

Po kalojnë do kohra qi n’Amerikë e Sosjeteja e krishterve të rinjë po vazhdonë në anqete mbi ketë pyetje, dhe po mbledhë përgjegjët për me kuptuëm sot si mejtojnë e kujt i mbesojnë të rinjët. Për fat të keqë përfundimi i këtyne studimeve pa na jep të kuptojmë se të rinjet e sotshëm mâ nuk po i mbesojnë Fésë, dhe në Amerikë e Ingjilterë ku shquheshin njerzia me respektimin krishterizmës sot të rinjet po thonë nuk i mbesojmë Zotit e se Feja e sotshëm nuk âsht e mundun të na perulin ndjenjat e mendimet me bazat e saja të gabushme.

Kjo duhije kundreshtimi ka pushtuarë Europën dhe asht hedhun në Asijë, po thuë se në mëndjen e gjith të rinjivet asht bamun nji hije e pa ndame. Tash mujin e fundit edhe Rivista e shquëme e Turqisë «Sevimli aj», i bante nji anqet mbi të rinjët e Turqisë dhe ndërmjetësonte me kuptuëm rezultatin për sa i përket vendit të vetë. Mbas evolucionit të madhë qi bani Turqija asht e ditun që të rinjët e s’ajë nuk do të japin nji mendim të kundërtë me ato të Amerikës, nuk do të mejtojnë tjetër llojë nga ata t’ Europës qi po imitojnë tue marrë për shëmbëll të mirat e të ligat tokë.

Sa për të rinjët t’ onë ktu në Shqipni nuk duhet të vrasim mendjen edhe aqi shum se pjesa e këtyne qi po marrin mësimin n’ Europë naturisht po hiqen prapa atij rrymi qi ka marrë ky qytetnim dhe kanë me dalun në atë breg të çuditshëm qi po prapulizet i tanë rruzelemi.

Nji kryengritje mendimi âsht tue pushtuë me avullin e flakën e s’aje të gjith të rinjet të cillët duanë t’i këputin marëdhanëjet qi kanë me tradicionet e kohrave të kalueme; të cillat nuk pelqejnë Fenë, rrgullat sociale, lidhjet morale. Në shekujt e kaluem shume herë ka ndodhun qi njerzia e pushtruarë nga mështypjet naturale ka arritun në harresën e Fev’e të zakoneve; por shekulli i sotshëm që numërohet mâ i përparuem se të tjerët nuk duket të ngeli prap i metë para shekujve qi kanë me ardhun.

Midis faktorëvet kryesuër qi kanë shtytun të rinjet e sotshëm me kët bindje janë lufta e Përgjithëshme, dhe mbas kësajë kurentet e çuditëshëm të kumunizmës e të Fashizmës. Me të vertetë nga mjerimet e luftës tue lindun kumunizma me tjetër anë si shëmbllë gjallënie kundra saj ringrefja e Fashizmës i shkaktoj krye-këputë mejtimet e të rinjëvet. Për këta sot nuk ka ngelun nji fuqië shpirtnore të terheqin mbas vedi, nuk ka ngelun nji streh adhurimi qi ti përmbledhin në gjinin e vetë të pastër. Këta ankohen nga jeta e sotshme sociale moralë e Fetare, por nuk janë të zotnit të kujtojnë nji bazë të sakët për udhëheqjen e tyne landore e shpirtënore.

Nuk mjatonë qeshja e tyne me konsideratat e moralit të vjetër, nuk siguron lumtënië liria e pakufizuême qi dëshrojnë të kenë për me rojtun pa kur fare pengese të rinjë e të reja tokë tue mos qënë mbi krye si nji mprojtës i mirësjellimit Mëma, Ata, Feja dhe Faltorja.

Nuk duhet të harrojmë se qytetënimi bazën e vetë e ka të pështetun në jetën familjare dhe kjo jetën e sajë ja ka huaj, ja detyron trashegimit qi vargoset pa u çmuarë me raca e fize të tjera. Këto i dinë të rinëjet, dhe prandaj ankohen nga jeta tue mos ditun cilës ideë kanë me u pështetun; kta janë bamun krejt materialist dhe nuk mejtojnë tjetër gjâ, veç se me fituë të holla, m’u bâmë pasanik me rrojtun në nji jetë plotë qetije e zbavitje. Para syve të riut të sotshëm mâ i madhi njeri në botë âsht Krali i Automobilavet: Fordi, mâ i vlefshemi Libër âsht Romani i dashunisë.

Pra po e shofim çiltazi se në jetën e mbrendëshme kemi një shkretië të përgjithshme; as nji gja nuk nk bindë dëshirat as kur sendi nuk kënaqë; si nji dtë qi përplaset nga shtërgata asht tue lloçkitë tue u tramzuë mendimi i brezit të rijë dhe po mundohet me gjetun shtroherën qi të prekin pakë ndijësit e ashpëruara.

Po vallë ku ? dhe kurë ?…

Këta për m’e gjetun duhet t’a dimë ku jemi tue shkuë ? Profidet të rinjë e të remë a kanë me qenë të zotnit si ata të vërtetët qi të shpetojnë njërzimin nga nji shkatrrim i tillë ? Neve jemi sigur qi shpirti në pikpamjen fetare inspiracionet e vetë i shfaqi sa duhet në faqe të dheut, porosit e tij aqi të nalta janë të mjaftuëshme për mbarvajtjen e jetës sociale e morale; por mjaftonë qi njeriu tue përparuëm mos të harronjë përfitimin e vlefshim t’asajë fuqije shpirtënore.

Fuqia jetike e madhështore në gjithsi asht po thuë si mendja në trup të njeriut; po ngrite mëndjën sa parë vlenë njeriu; shpirti ndaj fuqisë jetike âsht si syni kundrejt mëndjes; po mos të ishte drita e synit si do të tregonte vehtën mëndja ?…

Me pakë fjalë duam të themi se mbesimi kundrejt Zotit âsht i domosdoshëm për njerinë; shpirti sa do qi nuk shifet, por me shfaqësimat e tij të përhershime na detyron mos t’ a mohojmë; në nji Trioletë shpirtënore qi kemi shtypun në “GJIMIMIN E TOMORRIT” kemi pas thanë:

Ku ke qenë e bukur lule,

Me kët erë pa të metë;

As më thuaj mos je flutur

Flutur e jetës së vërtetë;

S’ i le ?

Shoqet në Foletë

Si u ndave nga ajo Jetë ?

Për të treguar nji shëmbëll se si ndodhet shpirti në trup të njeriut mâ posht kishim thanë:

Si pasqyra në Dhom’ t’ errët,

Qi s’ tregon gja sendi brenda,

Të ka mbytur krejt ënda;

Si përlante mu në lerët,

Të ësht’ veshurë fytyra;

Nuk shkëlqen më si nga hera;

Jé në Dimër të la vera !

Dhe me të vërtetë kur hedhim veshtrimet studjuëse mbi jetën e kaluemë të njeriut takojmë shum herë në kundershtim me çashtjen e ekzistencës të shpirtit. Por nuk duhet harruë se mâ të lumnushim në këtë jetë kanë qenë e janë ato njerëz qi përpara universeri t’ambjentit – كائنات محيطى janë të pështetun në shtyllën e mbesimit (عمدة اعتقاد – le fondement da la foi). Hafezi Shirazit ka pasë thanë:

در بزم دل از روى توحد شمع بر افوخت،

وين طرفه كه بر روى تو حد كونه عجابست؛

Në këshillën e zëmres nga shkëlqimi i fytyrës t’ ande u ndezën nji qind drita;

Çudija âsht këtu qi në fytyrën t’ande ndodhën nji qind llojë napash (perde);

dhe me të vërtet njeriu pa dashun të kuptonji ç’ âsht mëndja ose tue mos kuptuë nga cili curim i ka ardhun drita e tij nuk asht i zoti të shofin dritën e Zotit e cila në naturë shfaqet në trajta të provimeve të përtrithsme e të njifarshim (experiences repetes et homgens – تجارب متكررة و متجانسة) por nuk duhet të harrojmë edhe mendimet e të mdhanjevet mendjetar si Dekarti e Malbranshi qi thonë në gjithsinë materiale shkaqet e ndodhinave e të ngjarjeve janë Occasionnelles – ndermjetore për ditjen e Krijuësit qi âsht i vetmi urdhënuës i vërtetë. Malbranshi ksodore ka pranue përfundisht theorin «La vision en dieu – رؤيت في الله» vishtim në Perendinë që të cilës Tesavufi Islamikë i ka thanë:

و ما رأيت شيئاً إلا و رأيت الله فيه

D.m.th. nuk pashë as nji gjâ qi mos të shofë Perendinë në atë.[1]

[1]. Marrë nga revista Zani i Naltë, nr. 6, viti IV, janar 1927, f. 174 – 178.